Rusya’nın Ukrayna’ya sıcak savaş başlatması, piyasalar açısından gerçekleşme mümkünlüğü düşük bir ihtimaldi. 24 Şubat sabahı Türkiye saati ile 06:00’da Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in, Ukrayna’nın doğusundaki Donbas’a özel askeri operasyon başlattıklarını duyurmasıyla sıcak savaş başlarken; o güne kadar piyasalarda ‘gerginlik’ olarak yapılan fiyatlama böylece perşembe günü ‘savaş’a dönüştü ve piyasalara da bir bomba atılmış oldu. Global borsa endeksleri risk iştahının azalmasıyla sert gerilerken; Rusya borsasının bedel kaybı o gün içesinde yüzde 50’ye dayandı. Rus Rublesi ise, tarihi bir kıymet kaybı yaşadı. Brent petrolün varil fiyatı, jeopolitik krizden tedarik zincirlerinin etkileme mümkünlüğü ile 100 doları aşarak, 2014 yılından beri en yüksek seviyeyi gördü. Altının fiyatı yatırımcıların ‘güvenli liman’a koşmasıyla, 1974 dolar düzeyine kadar tırmanarak 18 ayın tepesine ulaştı. Kripto para üniteleri de bu dalgadan etkilenirken, sert kıymet kayıpları görüldü.
Global piyasalar sonrasında yani geçtiğimiz cuma günü birinci şoku atlatarak nispeten sakinleşirken; akıllarda tek soru ‘En berbatı geride kaldı mı?’
Rusya-Ukrayna ortasında ateşkes sağlamak için iki tarafın Belarus’da bir ortaya gelmesi piyasalar açısından olumlu karşılanırken; piyasalar Rusya’ya yönelik yaptırımların ağırlaşıp ağırlaşmayacağını takip edecek.
Inveo Portföy Fon İdare Müdürü Eral Karayazıcı, piyasalardaki fiyatlamalarda devam eden müzakerelerin etken olduğunu belirtirken şöyle uyardı: “Hiçbir piyasa aktörünün favori senaryosu uzlaşma sağlanması değil. Bu tarafta bir gerçekleşme güçlü olumlu tesir gösterecektir. Lakin uzlaşma sağlanamazsa muhtemel negatif tesirinin artçı sarsıntı tadında kalması daha muhtemel.”
FED KRİTİKLİĞİNİ KORUYOR
ABD Merkez Bankası’nın (Fed), 15-16 Mart tarihinde gerçekleştireceği Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantısı yaklaşırken; oluşan risklere karşın Fed’in nasıl bir para siyaseti izleyeceği de piyasaların seyri açısından son derece kritik. Işık Menkul Araştırma Müdürü Yusuf Kavak yaptığı değerlendirmede, “Savaşın bir anda bitmesinin çok güç olduğu bir ortamda; Fed’in finansal riskleri de (konut balonu ve hane halkı borçları) gözeterek başlatabileceği bir mali sıkılaştırma ile piyasalar yine baskı altında kalabilir. Buradaki tek istisna ise; Fed’in, “ne şiş yansın ne kebap” minvalinden, mali sıkılaştırmaya düşük süratle başlaması olur ki, bu durum piyasaları oldukça rahatlatır” biçiminde belirtti.
FİNANSAL PİYASALARDA EN MAKUS GERİDE KALDI
Eral Karayazıcı – Inveo Portföy Fon İdare Müdürü
23 Şubat Çarşamba akşamı Rus ordusunun Ukrayna’ya saldırısı finansal piyasalar ismine beklenmeyen uç bir riskti ve gerçekleşmesini takiben sert bir sarsıntıya neden oldu.
Türkiye özelinde bakarsak BIST 100 endeksi 2016 puan olan 23 Şubat kapanışının yüzde 10 kadar altına savrularak bir günde 1826 puana geriledi. Fakat takip eden üç günde kayıpların dikkate bedel bir kısmının geri alındığını ve bugün birinci seansta endeksin 1983 puana kadar yükseldiğini görüyoruz.Şüphesiz bu fiyatlamada devam eden müzakereler bir etken. Fakat hiçbir piyasa aktörünün favori senaryosu uzlaşma sağlanması değil. Bu istikamette bir gerçekleşme güçlü olumlu tesir gösterecektir. Fakat uzlaşma sağlanamazsa mümkün negatif tesirinin artçı sarsıntı tadında kalması daha muhtemel.
YAPTIRIMLAR AĞIRLAŞIRSA BÜYÜME DÜŞÜK SÜRATTE OLABİLİR
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal teşebbüsü batı kampını da içine alıp yaptırımları yumuşatacak bir uzlaşı ile sonlanırsa (ki bu çok güç görünüyor) elbette borsalarda çok kuvvetli bir ralliye neden olur. Bu mümkünlüğü düşük senaryoyu bir kenara bırakır ve daha mümkün görünen ağır yaptırımların sürdüğü bir tabloyu senaryolandıracak olursak; önümüzdeki 1-2 yıl dünya iktisadında görece daha düşük süratte bir büyüme ve görece daha yüksek enflasyon manalı bir manşet olmaya aday.
Bu durumun fiyatlara tesiri ne olur derseniz 9 aydır paha kaybeden küresel borsalarda 2022 yılında test edilebilecek en yüksekleri görece aşağı çekmesi öteki bir deyişle potansiyel kıymet artışlarının yüzde 25-30 yerine yüzde 15-20 ile kısıtlı kalması daha beklenen. Yoksa uzlaşma sağlanamamasının yeni en düşüklere neden olacağını yahut şubat son haftadan daha sert kayıpları tetikleyeceğini düşünmüyorum.
Bu nedenle sorunuza geri dönersek; NATO ile Rusya’nın askeri çatışma yaşaması üzere bir uç risk realize olmadıkça ben finansal piyasalarda en berbatın geride kaldığı, bundan sonra yaşanabilecek negatif orta akımların ise süreksiz ve limitli kalacağı görüşündeyim.
PİYASALARDA İKİ SENARYO
Yusuf Kavak – Işık Menkul Araştırma Müdürü
Dün, Rusya ve Ukrayna ortasındaki problemleri çözmek ve ateşkesi tesis etmek için tarafların Belarus’da bir ortaya gelmesi, piyasalarca olumlu karşılandı. Müzakerelerin birinci gününde şimdi bir mutabakat sağlanamamasına karşın, görüşmelerin devam edeceğinin belirtilmesi; görece optimist karşılanıyor. Keza, ABD önderliğindeki batılı ülkelerin; Rusya’ya yönelik uygulamaya aldıkları SWIFT yasağı ve Rusya Merkez Bankası’nın varlıklarına el konulması üzere finansal yaptırımlar da, -her ne kadar bulaşıcılık tesiri ve dolar swap faizlerini artırması üzerinden dün piyasalarda olumsuz fiyatlamaları olsa da- askeri seçeneklerin gündemde olmadığı öngörüleri ile piyasaları bir ölçü rahatlatıyor. Tüm bu gelişmeler ışığında, yatırımcıların başında; “Rusya-Ukrayna tansiyonunda en berbatı geride mi kaldı?” sorusunun sorulmasına neden oluyor.
Bu sorunun yanıtını vermek kolay değil. Zira; Rusya’nın, Ukrayna’ya yönelik askeri harekâtı hala devam ediyor ve müzakerelerin çökmesi halinde; savaş hali şiddetlenerek devam edebilir. Bu da, piyasalarda yeni bir sell-off (portföy boşaltma) fiyatlamasını beraberinde getirebilir.
MERKEZ BANKALARININ SIKILAŞMA BEKLENTİLERİ DEĞİŞTİ Mİ?
Öbür yandan, Rusya-Ukrayna ortasında savaşa dönüşen gerginlikler; majör merkez bankalarına yönelik sıkılaştırma beklentilerine dair görüşleri de ikiye bölmüş durumda. Birinci görüş; jeopolitik risk artışının, global büyümeyi olumsuz tarafta etkileyeceği ve tekrar bölgedeki Doğal Gaz ve Petrol rezervleri ile tahıl eserleri zenginliğine ulaşmanın zorlaşabileceği varsayımıyla; enflasyonist baskıların artacağı ve bir “stagflasyon (düşük büyüme ve yüksek enflasyonun bir ortada olması)” riskinin canlanacağını argüman etmekte. İkinci görüş ise: merkez bankalarının ana amaçlarının büyüme değil, fiyat istikrarını sağlamak olduğu teziyle; jeopolitik risklerin enflasyonist baskıları artıracak olmasının, daha süratli nakdî sıkılaştırmaları gündeme getireceği biçiminde.
Özetle, süreci birkaç senaryoda takip etmekte yarar var;
• Birinci senaryo: Taraflar ortasında müzakerelerin çökmesi ve savaş ortamının şiddetlenerek devam etmesi durumunda; piyasalar açısından çok negatif fiyatlamalar ortaya çıkabilir. Bu senaryoya, merkez bankalarının (ya da yalnızca Fed’in) mali sıkılaştırmaya her şartta geçmesi hali de eklenecek olursa; piyasalar açısından tam bir yıkım olur. Fakat, savaş durumunda Fed başta olmak üzere majör merkez bankaları sıkılaştırmadan geri adım atacak olursa; bu sefer de piyasalarda bir anda (savaşa rağmen) olumlu fiyatlamalar ortaya çıkabilir.
• İkinci senaryo; Rusya ve Ukrayna ortasındaki müzakerelerin muvaffakiyete ulaşması durumunda; piyasalar açısından müspet fiyatlamalar görülebilir. Bu sefer de Fed başta olmak üzere majör merkez bankalarının sıkılaştırmaya geçişleri üzerinden piyasalar kısmen baskı yiyebilir.
EN BERBATI ŞİMDİ GERİDE KALMADI
Ferdî görüşüme gelince; bence fiyatlamalar açısından en berbatı şimdi geride kalmadı. Zira, Rusya-Ukrayna savaşı; Putin ikna olana kadar devam edebilir. Ayrıyeten, jeopolitik risklerin ABD iktisadına tesirleri, Avrupa iktisadı kadar sert olmayacak. ABD iktisadına güç fiyatları üzerinden getireceği enflasyonist baskıyı engellemek için ise; stratejik güç rezervleri ile karşılık verilmesini beklemekteyim.
Ayrıyeten, arz tarafında oluşan enflasyonist baskıyı engellemekte zorlanan Fed’in elindeki tek seçenek ise; talep enflasyonunu denetimde tutmak için nakdî sıkılaştırmaya başlamak olacak. Bu bağlamda, savaşın bir anda bitmesinin çok sıkıntı olduğu bir ortamda; Fed’in finansal riskleri de (konut balonu ve hane halkı borçları) gözeterek başlatabileceği bir nakdî sıkılaştırma ile piyasalar yine baskı altında kalabilir. Buradaki tek istisna ise; Fed’in, “ne şiş yansın ne kebap” minvalinden, mali sıkılaştırmaya düşük süratle başlaması olur ki, bu durum piyasaları epey rahatlatır.
