Teksas’ta hür çalışan bir antika satıcısı olan Laura, 2018 yılında Goodwill’de sayısız ikinci el eşya ortasında beyaz bir heykeli fark ettiğinde tabir yerindeyse ‘hazine avındaydı’.
Heykeli görür görmez etkilenen Laura, ucuz ve plastik bir modül olmadığını doğrulamak için ona dokundu. Mermerden büst soğuk ve ağırdı.
Goodwill, ABD’de ikinci el eşyaların epey ucuz fiyatlara satıldığı bir alışveriş terimi/yeridir. İkinci el mağazalar zinciri olarak da isimlendiriliyor. Bu mağazalarda eski periyotlara ilişkin heykeller, lüks markaların eski koleksiyonlarından kıyafetler, vintage kesimler, mobilyalar ve daha pek çok eşya bulmak mümkün. 1902 yılında Boston’da Vaiz Edgar J. Helms tarafından kurulan ve kâr maksadı gütmeyen bir kuruluş olan Goodwill’de tüm eşyalar beşerler tarafından bağışlanıyor. Elde edilen gelirle ise hayır işleri yapılıyor, öğrencilere burs veriliyor ve işsizlere iş bulunuyor.
Yanağındaki 34,99 dolarlık sarı fiyat etiketiyle bir yığın eşyanın ortasında satılmayı beklenen büst, mahzun ve düz yüzlü bir adamı betimliyordu.
Laura, hiç vakit kaybetmeden satın aldığı bu heykelin, sandığından çok daha özel bir modül olduğundan şüpheleniyordu.
43 yaşındaki Laura Young, satın aldığı heykeli arabasının yolcu koltuğuna bağladı ve başındaki kuşkuları aydınlatmak üzere araştırma yapmak için konutunun yolunu tuttu.
Laura, uzmanların yardımıyla birkaç ay içinde büstün yaklaşık iki bin yıl evvel Antik Roma’da heykel haline getirildiğini, 19. yüzyılın başlarında Bavyera hükümdarı tarafından şimdiki Almanya’da sergilenmek üzere satın alındığını ve İkinci Dünya Savaşı’nın sonunda yağmalandığını keşfedecekti!
Heykelin 1940’ların Almanya’sından Austin’deki ikinci el mağazasına 70 yıldan uzun bir mühlet sonra yaptığı seyahat ise hala gizemini koruyor.
Büst şu anda, Young ve avukatının büstün gerçek sahipleri olan Almanya’da bir eyalet olan Bavyera hükümetiyle yaptığı bir muahedenin kesimi olarak San Antonio Sanat Müzesi’nde sergileniyor. Heykel, yaklaşık 80 yıllık bir ortadan sonra Almanya’ya dönmeden evvel 2023 yılına kadar orada kalacak.
ŞAŞIRTAN GERÇEK ORTAYA ÇIKTI: BÜST ANTİK ROMA’DANDI
Lakin Young, 13 Ağustos 2018’de, 23 kiloluk büstünü otomobiline taşıması için bir Goodwill Boutique çalışanını görevlendirdiğinde bunların hiçbirini bilmiyordu. Laura onu mağazadan çıkarıp güneş ışığının altında baktığında eski ve kirliydi. İsimsiz adamın saçları, başka Roma heykellerinde gördüğü Greko-Romen üslubundaydı.
Meskene dönünce araştırmasına Google’a “Roma mermer büstü” yazarak başlayan Laura, “Bütün devir heykelleri karşıma çıktı ve hepsi de evimdeki adama benziyordu” diyor.
Yeniden de Young, heykelin antika bir reprodüksiyon olup olmadığını merak etti. Büstün fotoğrafını çekti ve fotoğrafları da çeşitli müzayede meskenler ile sanat tüccarlarına gönderdi. En sonunda Young’ın yardımına, hoş sanatlar komitecisi Sotheby’s’in danışmanı Jörg Deterling yetişti. Deterling, yaklaşık bir hafta sonra Laura’nın önsezisini doğruladı: Büst antik Roma’dandı.
Büstün M.Ö 1. yüzyıl ila M.S 1. yüzyıl ortasında Julio-Claudian Hanedanı devrinden kalma bir eser olduğunu söyleyen Deterling, Young’ın Alman makamlarına ulaşmasına da aracılık etti.
Laura Young bir yandan heykelin geçmişini kazmaya devam ederken bir yandan da onu konutunda ağırlamaya devam etti. Laura ve eşi, büste en sevdikleri dizi olan ‘It’s Always Sunny in Philadelphia’daki karakterlerden biri olan ‘Dennis’ ismini verdi.
Öte yandan büstün, 1786’dan 1868’e kadar yaşayan Bavyera Hükümdarı I. Ludwig’e ilişkin olduğu ortaya çıktı.
Pompejanum, Almanya, Aschaffenburg’ta Main ırmağının yüksek kıyısında bulunan bir Roma meskeninin kopyasıdır. Kral I. Ludwig tarafından yaptırılmış ve 1840’larda inşa edilmiştir.
BAVYERA KRALI’NDAN ABD’YE UZANAN GİZEMLİ SEYAHAT
Müzenin internet sitesinden yapılan açıklamada, “Eser bir vakitler Almanya’nın Aschaffenburg kasabasında Bavyera Hükümdarı I. Ludwig’in Pompei’deki bir konutu model alarak inşa ettiği Pompejanum isimli meskende duruyordu” tabirlerine yer verildi.
Kelam konusu model mesken, yaklaşık olarak 200 yıl ayakta kalmayı başarmış lakin II. Dünya Savaşı önemli hasar görmüş, ağır bir formda bombalanmış ve koleksiyonun birden fazla yok olmuştu.
Hiç kimse, ‘Bir Adamın Portresi’ olarak anılan büstün neredeyse yok olmaktan nasıl kurtulduğunu ve yolunun Austin Goodwill’e nasıl düştüğünü tam olarak bilmiyor. Ancak müze büstün, ABD Ordusu tarafından Aschaffenburg’da kurulan ve Soğuk Savaş’a kadar kullanılan üslerde bulunan bir Teksas askeri tarafından alınıp meskene götürülmüş olması beklenen olduğunu düşünüyor.
BAVYETRA HÜKÜMETİ İLE MUAHEDE SAĞLANDI, BÜST KONUTUNA DÖNECEK
Ne olursa olsun, ortada bir gerçek var ki o da Bavyera hükümeti, büstün haklı argümanını elinde tutuyor.
Yalnızca 34,99 dolara satın aldığı heykelin bulunmaz bir tarihi sanat yapıtı olduğunu öğrendikten sonra Laura, Bavyera hükümetiyle çalışmaya başlayan ve sanat hukuku konusunda uzmanlaşmış New York merkezli bir avukat olan Leila Amineddoleh ile iş birliği yaptı.
İki taraf fakat geçtiğimiz yılın sonlarında bir mutabakata varabildi.
Arka Newspaper’a nazaran, bu mutabakat uyarınca Bavyera hükümeti Young’a büstü saklama, sigortalama ve Almanya’ya geri gönderme masraflarına ek olarak bir ‘bulucu’ fiyatı de ödeyecek. Lakin Laura Young ve avukatı, kapalılık muahedesi gereği bu mevzuda bilgi vermeyi reddediyor.
Bavyera Devlete İlişkin Saraylar, Bahçeler ve Göller Yönetimi ile yapılan mutabakat kapsamında, Roma büstü 21 Mayıs 2023 tarihine kadar San Antonio Sanat Müzesi’nde sergilenecek. Daha sonrasında ise büst, Almanya’ya geri dönecek.
‘BU OLAĞANÜSTÜ BİR HİKAYE’
Şu anda heykelin sergilendiği müzenin müdürü Emily Ballew Neff, tüm yaşananlar için “Bu, İkinci Dünya Savaşı devrini, milletlerarası diplomasiyi, antik Akdeniz sanatını, ikinci el dükkân dedektifliğini, tarihi Bavyera kraliyetini ve ister ferdî ister enstitüsel olarak sanata ehemmiyet veren ve onu koruyanların fikirli idaresini içeren kusursuz bir hikâye” sözlerini kullanıyor.
Hazine avı sırasında iki bin yıllık bir sanat yapıtını satın alan ve tarihinin ortaya çıkmasına yardımcı olan Laura ise, büstün kökenini keşfetmekten heyecan duyduğunu lakin onu elinde tutamadığı yahut satamadığı için biraz buruk olduğunu anlatıyor. Laura, “Her iki durumda da, uzun ve karmaşık tarihinin küçük bir kesimi olduğum için memnunum ve ben ona sahipken meskende mükemmel görünüyordu” diyor.
Laura Young daha evvel Goodwill mağazasından çok düşük bir fiyata aldığı tabloyu da 63 bin dolara satmıştı.
