Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin birinci günü Karadeniz’de bulunan Yılan Adası’na yanaşan Rus kruvazörü Moskva’dan adadakilere “Teslim olun” daveti yapıldı.
Çağrıyı yapan Rus asker, “Bu bir Rus askeri gemisi. Kan dökülmesini ve gereksiz kayıpları önlemek için silahlarınızı bırakmanızı ve teslim olmanızı öneririm. Aksi takdirde bombalı hücum başlatacağız” dedi ancak hiç beklemediği kadar sert bir cevap aldı: Küfürlü bir “Defolun gidin!”
Askerlerin verdiği bu yanıt o kadar ses getirdi ki posta pullarından armalara, afişlerden toplumsal medya paylaşımlarına her yerde görülür oldu. Hatta Mikolayiv Belediye Lideri Oleksandr Siyenkeviç, kenti ele geçirmeye çalışan ve kendisine teslim olmasını emreden Rus kuvvetlerine, Yılan Adası’ndaki vatandaşlarının verdiği küfürlü cevabın birebirini verdi.
Savaşın başlangıcından tam üç ay sonra, Karadeniz’deki görünüşte değersiz bu ada, Ukrayna direnişinin sembolü olarak neredeyse efsanevi bir statü kazandı.
Rusya Karadeniz Filosu’nun amiral gemisi Moskva kruvazörü, 14 Nisan 2022’de batmasına kadar Ukrayna işgalinin deniz ayağını yönetti. 510 kişilik mürettebatıyla Moskva, o vakte kadar, Karadeniz bölgesindeki en güçlü savaş gemisi olarak kabul ediliyordu.
Rusya Karadeniz Filosu’nun amiral gemisi Moskva kruvazörü, 14 Nisan 2022’de batmasına kadar Ukrayna işgalinin deniz ayağını yönetti. 510 kişilik mürettebatıyla Moskva, o vakte kadar, Karadeniz bölgesindeki en güçlü savaş gemisi olarak kabul ediliyordu.
İlk haberlerde, adadaki 13 Ukrayna hudut muhafızının teslim olmayı reddettikten sonra Ruslar tarafından öldürüldüğü bildirilse de Kiev daha sonra muhafızların yakalandığını ve işgalci güçler tarafından tutulduğunu duyurdu. Askerler ilerleyen günlerde yapılan bir mahkûm takasıyla Ukrayna’ya döndü.
Grafik: Harun Elibol
Ancak Yılan Adası, son haftalarda yeni bir bahis ile daha gündeme geldi: Ada, Ukrayna’nın Karadeniz limanlarına yönelik Rus ablukasının tetiklediği global besin kıtlığını çözmenin mümkün bir anahtarı olabilir. Yani şimdilerde adanın kıymeti, sembolizmin de ötesinde…
Yılan Adası, Rusya’nın tahıl ve öbür malların ihracatı için değerli bir Ukrayna limanı olan Odesa’ya uyguladığı ablukanın merkezi olarak görülüyor.
Ukraynaca ismi Zmiinyi olan ada, Karadeniz’in kuzeyinde bulunan 46 dönümlük bir arazi. Bununla birlikte Ukrayna kıyılarının 38 kilometre açığında, Boğazlar’a ve Akdeniz’e giden nakliye yollarına yakın olan bölge, Kiev için hayati değer taşıyor.
2014 yılında Kırım’ı ilhak eden ve şu anda güney Ukrayna’nın birçoklarında denetimi elinde bulunduran Rusya, Karadeniz’deki varlığını giderek artırıyor. Romanya kıyılarına çok yakın bir pozisyonda bulunan adanın kontrolünü sağlamak, Rus kuvvetlerinin Ukrayna’nın Karadeniz limanlarından ihracatı büsbütün kesmesine yardımcı oldu.
Ukrayna, bilhassa tahıl ve ayçiçeği yağı olmak üzere değerli bir besin ihracatçısı. Burada üretilen tarım eserleri, Odesa limanından çıkan gemiler yoluyla Türkiye ve Gürcistan üzerinden dünyaya dağılıyor. Bilhassa Ortadoğu’nun büyük çoğunluğu Ukrayna’dan ithalat yapıyor.
Tahıl satışının yüzde 99’unu Mısır, Etiyopya, Lübnan ve Yemen üzere ülkelere yapan Ukrayna, ihracatının yüzde 70’ini daha evvel deniz yoluyla gerçekleştiriyordu. Birtakım tahıllar artık karadan hareket ediyor olsa da, bu kâfi olmayabilir.
Aynı vakitte dünyanın en büyük buğday alıcısı olan Mısır’da (buğday ithalatının yaklaşık yüzde 80’i Rusya ve Ukrayna’dan geliyor), Mart ayında yükselen fiyatlar ekmekte fiyat denetimlerini tetikledi. Besin fiyatlarındaki yükseliş, analistler tarafından bölge genelinde siyasi istikrar için bir risk olarak görülüyor.
Lübnan üzere buğdayının yüzde 60’ını Ukrayna’dan ithal eden öteki ülkeler ise yalnızca bir ay yetecek rezervleri kaldığını bildirdi.
ADAYI ELİNDE TUTAN GÖKYÜZÜNÜ DE DENETİM EDİYOR
Adayı kıymetli kılan sebeplerden biri de Moskova’ya Ukrayna’nın üzerindeki gökyüzü savaşında bir avantaj sağlaması oldu. Ukrayna Savunma İstihbarat Şefi Kirilo Budanov, Yılan Adası’nı elinde tutanın ‘gökyüzünü’ de bir nevi denetim ettiğini söyledi.
“Adayı kim denetim ediyorsa, her an sivil gemilerin her istikamete hareketini de engelleyebilir” dedi.
Bunu batmaz bir muhrip olarak düşünün. Adaya radar ve karadan havaya füze sistemleri yerleştirirseniz, kuzeydeki hava alanına hâkim olmanızı da sağlar.
Hava savunma uzmanı Andy Netherwood
Rusya’nın Yılan Adası’nı füze yahut deniz üssü olarak kullanmasını engellemek, Ukrayna için Karadeniz ablukasını kırmaya yardımcı olabilir.
Moskova’nın amacı 48N6 roketlerini kullanarak Odesa kadar uzaktaki gayeleri basitçe vurabilecek S-400 füze rampaları kurmak olacak. Rusya’nın burada Pantsir-S, Tor-M2 ve 9K35 Strela, orta ve kısa menzilli füze rampaları kurmaya çalıştığı bildiriliyor. Lakin daha da gelişmiş füzelerle daha da uzaktaki maksatlara saldırmak mümkün.
Budanov ayrıyeten, Yılan Adası’nın, Rusların Moldova’nın doğusunda, Kremlin yanlısı ayrılıkçı Transdinyester bölgesindeki varlıklarını güçlendirme istikametindeki mümkün planları için de faydalı olabileceğine inanıyor.
Diğer askeri analistler ise Moskova’nın Yılan Adası’nı Romanya üzere komşu ülkelerde faaliyet gösteren NATO güçlerini tehdit etmek için kullanabileceğini söylüyor.
Askeri bir tahlil kümesi olan Rochan Consulting’in raporunda şu sözler yer alıyor:
“Rusya’nın bölgeye konuşlandırılması, NATO varlıklarının alandaki hareketini potansiyel olarak engelleyebilir.”
Yılan Adası aslında daha evvel de bir savaşa sahne oldu fakat bu savaş füzeyle topla değil, mahkeme salonlarında yaşandı. Çünkü Romanya ve Ukrayna, ada üzerinde uzun müddettir devam eden bir toprak uyuşmazlığına sahipti. Nihayet 2009 yılında Memleketler arası Adalet Divanı nihayet adanın statüsünü ve Ukrayna ile Romanya’nın münhasır ekonomik bölgelerinin sonlarını belirledi.
Ancak bu sefer, Yılan Adası’nın yazgısının bir mahkemede kararlaştırılması pek muhtemel görünmüyor.
The Telegraph’ta yer alan Snake Island: Why Ukraine just won’t let it go isimli yazıdan ve The Guardian’da yer alan Snake Island does job of Moskva as Russia maintains grip on Black Sea isimli yazıdan derlenmiştir.
