ABD Lideri Joe Biden, pazartesi günü ülkenin önde gelen CEO’larıyla bir ortaya geldiği görüşmede kıymetli bir açıklama yaparak, Rusya’nın Ukrayna işgalinde hipersonik (sesten daha süratli hareket eden) füzeler kullanmaya başladığını teyit etti.
Biden, “Dikkatinizi çekmek isterim. Rusya (hafta sonu) hipersonik füzelerini ateşledi. Zira katiyen yapabilecekleri tek şey bu. Bunlar sonuç getiren silahlar. Durdurulmaları neredeyse imkânsız. Rusların bu silahı kullanmalarının bir nedeni var” diye konuştu.
Rusya Ukrayna’da hipersonik füzelere başvurduğunu yadsımıyor. Tersine bu husustaki birinci açıklamalar Moskova’dan geldi. Rus yetkililer, geçtiğimiz hafta sonu, ismi Türkçede “hançer” manasına gelen Kinzhal (Kinjal) füzelerinin, Ukrayna savaşında şu ana kadar iki sefer kullanıldığını açıkladı.
Rusya Savunma Bakanlığı, cumartesi günü yaptığı açıklamada, füzelerin geçen hafta Ukrayna’nın batısındaki bir mühimmat deposunun vurulmasında kullanıldığını duyurdu. Akabinde pazar günü bir açıklama daha geldi. Bakanlık, hipersonik füzelerin bu kere de Kırım hava alanında kullanıldığını ve Mıkolayiv bölgesinde bir yakıt deposunun vurulduğunu açıkladı.
Ukrayna tarafı ise taarruzları doğruladı lakin ne çeşit füzeler kullanıldığı konusunda bir yorum yapmadı.
Rusya resmi haber ajansı RIA Novosti, yeni jenerasyon hipersonik füzelerin Ukrayna’da savaşın başlangıcından beri birinci kere kullanıldığını vurgularken, Batılı analistler de Kinjal’ların savaş alanında kullanılan birinci hipersonik füzeler olduğunun altını çizdi.
Pekala nedir bu hipersonik füzeler? Nasıl bir tehlike arz ediyorlar? İşte 7 soruda tüm bilinmesi gerekenler…
1) HİPERSONİK FÜZE NEDİR?
Yalnızca Rusya’nın değil, ABD ve Çin üzere ülkelerin de üzerinde çalışmakta olduğu hipersonik silahlar, en az Mach 5’te yani ses suratının 5 katı süratte (saatte 6174 kilometre yahut 3836 mil) hareket edebilen silahlar olarak tanımlanıyor.
Ses suratı, havada, deniz düzeyinde ve 20 santigrat derece sıcaklıkta 343,2 metre/saniye yahut 1235,5 km/saat kabul ediliyor. Ses bariyeri aşıldığında hava basıncındaki düşüş tesiriyle atmosferdeki su buharı ağırlaşıyor bu türlü beyaz bir kalkana dönüşüyor.
Ses suratı, havada, deniz düzeyinde ve 20 santigrat derece sıcaklıkta 343,2 metre/saniye yahut 1235,5 km/saat kabul ediliyor. Ses bariyeri aşıldığında hava basıncındaki düşüş tesiriyle atmosferdeki su buharı ağırlaşıyor bu türlü beyaz bir kalkana dönüşüyor.
Bu silahlar temelde iki kategoriye ayrılıyor: Hipersonik seyir füzeleri (HCM) ve hipersonik süzülme araçları (HGV). Birinci gruptakiler “scramjet” olarak isimlendirilen yüksek süratli motorlar sayesinde hareket ederken, ikinci gruptakiler bir roketle fırlatıldıktan sonra maksatlarını aşağı yanlışsız süzülerek buluyor.
HGV’ler kadar süratli olmayan HCM’ler düşük irtifada ve yüksek süratte seyrediyor, karşı tarafı şaşırtıp reaksiyon vermek için vakit bırakmıyor. HGV kümesi silahlar ise hipersonik süratte ilerlerken rotasını değiştirebiliyor, radar tespit düzeyinin altındaki irtifalara inebiliyor, füze savunma sistemlerinin etrafından dolanabiliyor.
Kısaca söylemek gerekirse, hipersonik füzeler savaş alanında daha yüksek sürat ve daha yüksek isabet gücü sağlıyor. Lakin bunu yeni bir teknoloji olarak da görmemek lazım. Çünkü aslında tüm füzeler ateşlendikten sonraki birinci anlarında hipersonik özellik taşıyor. Fakat atmosferde ilerledikçe yavaşlamaya başlıyorlar.
Washington merkezli fikir kuruluşu Stratejik ve Milletlerarası Çalışmalar Merkezi araştırmacısı Tom Karako, Washington Post’a yaptığı açıklamada, “Diğer füzeler de atmosfere hipersonik suratlarla girerler. Burada ‘hipersonik silah’tan kasıt, hipersonik suratları uzun mühlet boyunca koruyabilme potansiyeline sahip olan silahlar” diye konuştu.
HGV’ler, yere yakın seyredebilen hareket kabiliyetine sahip silahlar. Bu da füzelerin nereye düşeceğini, amacının neresi olduğunu ve hangi yükseklikte seyredebileceğini öngörmeyi zorlaştırıyor. Karako, “Bu nedenle bu füzelere karşı savunma geliştirmek karmaşık bir süreç” dedi. Yani hipersonik füzeler hava savunma sistemlerinin füzeleri takip ve engelleme maharetini kısıtlama üzere bir avantaj taşıyor.
Stratejik ve Memleketler arası Çalışmalar Merkezi tarafından Şubat ayında yayımlanan ve Karako’nun imzasını taşıyan hipersonik füze tehdidine karşı alınabilecek tedbirler raporunda da, “Hipersonik silahlar balistik füzelerin suratı ve menzili ile seyir füzelerinin düşük irtifa ve hareket edilebilirlik özeliklerini bir ortaya getiriyor” sözleri yer alıyordu.
2) HİPERSONİK FÜZELERİN DEZAVANTAJLARI NELER?
Yüksek süratte havada seyir halinde en büyük sorun sürtünme tesiri. Bu tesirin sonucunda füzelerin dış yüzeylerindeki sıcaklıklar 2200 santigrat dereceye ulaşabiliyor. (Daha anlaşılır olması açısından, en sağlam metallerden olan titanyum 1670 santigratta eriyor.) O nedenle füzelerin bu çok şartlara direnecek biçimde tasarlanması ve uygun materyalden üretilmesi gerekiyor.
Füzelerle bağlantı kurmak da farklı bir sorun. Yüksek sıcaklık nedeniyle, füzelerin etrafında plazma ismi verilen bir yüklü parçacık bulutu oluşuyor. Olağan radyo dalgalarının bu plazmayı aşması epey güç. Birebir durum atmosfere geri dönen uzay araçlarında da yaşanıyor. Birden fazla vakit uzay araçlarıyla bağlantı bir müddetliğine büsbütün kopuyor.
3) KİNJAL HİPERSONİK FÜZELERİNİN AYIRICI ÖZELLİKLERİ NELER?
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, 2018 yılındaki başkanlık seçiminden evvelki ulusa sesleniş konuşmasında vatandaşlarına tanıttığı Kinjal’ları MiG savaş uçaklarından ateşlenecek halde tasarlanmış “ideal bir silah” olarak nitelendirmişti. Putin, prototip halindeki bu füzelerin “dünyanın her yerine ulaşabileceğini” ve Batı’nın hava savunma sistemleri karşısında “adeta kurşun işlemez” olduğunu vurgulamıştı.
Putin, bu cins silahların “bir silahlı çatışmada kıymetli avantajlar” sağladığını belirterek, “Hızı, şu anki füze ve hava savunma sistemleri karşısında ziyan görmez olmasını sağlıyor. Zira avcı füzeler, en kolay tabirle, gereğince süratli değiller. Bu bağlamda, neden dünyanın önde gelen ordularının bu türlü ülkü bir silaha sahip olmak istedikleri hayli anlaşılır” demişti.
Kh-47M2 olarak da bilinen Kinjal’lar konvansiyonel savaş başlıkları taşıyabildikleri üzere nükleer savaş başlıklarını da taşıyabilecek formda tasarlandı. Rusya medyasına nazaran, Kinjal füzelerinin suratı Mach 10’a ulaşabiliyor ve tıpkı daha yavaş hareket eden seyir füzeleri üzere, yarı yolda hareket yapabiliyor. Rus kaynaklarına nazaran füzelerin menzili 2000 kilometreyi (1200 mil) buluyor.
Fakat Batılı uzmanlara nazaran, Kinjal füzeleri HGV kümesinden bir silah değil. Birebir vakitte Füze Savunma Projesi yöneticisi olan Karako, havadan ateşlenen balistik füzeler olan Kinjal’ların, Rusya’nın İskender kısa menzilli balistik füzelerinin modifiye edilmiş bir versiyonu olduğuna dikkat çekti.
Karako, “Rusya-Ukrayna savaşında tekraren kullanılmış olan İskender füzeleri yerden ateşleniyor. Onun dışında çok benzerler” diye konuştu. Hem İskender hem de Kinjal füzeleri, düşük irtifada seyredebiliyor ve süratle rota değiştirerek amaç isabetini artırıyor.
ABD Kongresi Araştırma Dairesi’nin (CRS) 17 Mart tarihli raporunda atıfta bulunulan istihbarat kaynaklarına nazaran, Rusya Kinjal’ları birinci defa Temmuz 2018’de denedi. Bu tarihte füzeler modifiye edilmiş bir MiG-31 savaş uçağından ateşlendi. Ateşlenen füze yaklaşık 500 mil uzaktaki maksadı muvaffakiyetle vurdu.
Raporda, “MiG-31K kestirim edilemeyen taraflardan isabet sağlayabilir ve durdurma eforlarını büsbütün bertaraf edebilir. Hava aracı birebir vakitte İskender sistemlerine kıyasla daha uzun ömürlü de olabilir” tabirleri kullanıldı.
Raporda ayrıyeten 2020 yılında Dağlık Karabağ savaşında Azerbaycan güçlerinin Ermenistan’a ilişkin bir İskender füzesini durdurmayı başardığı da hatırlatılarak, “Bu durum Kinjal’ların füze savunma sistemleri karşısındaki dokunulmaz olduğu savlarının abartılmış olabileceğine de işaret ediyor” yorumu yapıldı.
4) RUSYA BU SİLAHLARI NE GAYEYLE KULLANIYOR?
Üstte da belirttiğimiz üzere Rusya Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, 18 Mart tarihinde Kinjal füzeleriyle İvano-Frankivsk bölgesinin Delyatin köyünde bulunan büyük bir yer altı silah ve mühimmat deposunun vurulduğu belirtildi.
Rus analist Vasili Kaşin, AFP haber ajansına yaptığı açıklamada, karadaki ve denizdeki maksatları vurabildiği söylenen Kinjal füzelerinin, yüksek yıkım gücü sayesinde yer altındaki depoları vurmada subsonik füzelere kıyasla daha tesirli olabileceğini söyledi.
Bir öteki Rus analist Pavel Felgenhauer de füzelerin Ukrayna’da alanda yaşanan durum üzerinde “psikolojik baskı yaratmak ve propaganda tesiri yapmak” dışında çok fazla tesiri olmayacağını belirtti. Felgenhauer, bu silahların alana sürülmesinin Rusya’nın öteki tüm silahlarını tüketmiş olabileceği formunda yorumlanabileceğini de kelamlarına ekledi.
Belçikalı savunma stratejisi analisti Joseph Henrotin ise Twitter üzerinden paylaştığı yorumunda, Rusya’nın elindeki İskender füzelerinin tükenmekte olabileceğini ne sürdü. Henrotin Moskova’nın nükleer potansiyeli olan hipersonik füzesini alana sürerek “el yükseltmek” istemiş olabileceğini de belirtti.
CNN’e konuşan kaynaklar ise Rusya’nın bu silahları kullanmasının hem bir test hem de Batı’ya gönderilmiş bir bildiri niteliği taşıdığını söyledi. İngiltere’de yaşayan savunma ve milletlerarası ilgiler uzmanı James Bosbotinis de toplumsal medya üzerinden paylaştığı tahlilinde, “Rusya’nın Kinjal kullandığı haberleri şaşırtan değil. Bu hem Ukrayna’ya ‘daha fazlasını yapabilirim’ diye bir işaret hem de NATO’ya bir mesaj” noktasının altını çizdi.
💥 Уничтожение склада с вооружением ВСУ ударом высокоточного ракетного вооружения
◽️ На видео объективного контроля зафиксировано точное попадание ракеты в подземный ангар с вооружением и боеприпасами. pic.twitter.com/BxKGWHTB9V
— Минобороны России (@mod_russia) March 19, 2022
Rusya Savunma Bakanlığı’nın Twitter’dan paylaştığı ve Kinjal füzesiyle vurulan bir alanı gösterdiğini tabir ettiği görüntü da tartışma konusu oldu. CNBC’ye konuşan bir ABD Savunma Bakanlığı yetkilisi Kinjal füzesinin bu formda kullanılmasını tuhaf bulduğunu belirterek, “Neden o kadar yakın aradan bir binayı vurmak için hipersonik füze ateşleyesiniz ki?” dedi.
5) HİPERSONİK KİNJAL FÜZELERİ UKRAYNA SAVAŞINDA DURUMU DEĞİŞTİRİR Mİ?
ABD Lideri Biden, “Durdurulmaları neredeyse imkânsız” demiş olsa da Rusya’nın füzelerinin performansları, Batı’daki istihbarat kuruluşlarınca şimdi tam olarak teyit edilebilmiş değil. O nedenle Batılı analistler bu füzelerin gücüne kuşkuyla yaklaşıyor.
Biden’ın Savunma Bakanı Lloyd Austin, CBS kanalında konuk olduğu “Face the Nation” programında füzelerle ilgili, “Bunu ezber bozan bir şey olarak görmüyorum” sözlerini kullandı. (Pentagon’dan, Putin’in 2018’deki konuşmasının akabinde yapılan açıklamada da büyütülecek bir şey olmadığı vurgulanarak, Rusya’nın silah gücünün ABD’nin öngörülerinde hesaba katılmakta olduğu vurgulanmıştı.)
İngiltere Savunma Bakanlığı’nın mevzuyla ilgili açıklamasında da Kinjal füzelerinin İskender kısa menzilli balistik füzelerinin havadan ateşlenen versiyonundan diğer bir şey olmadığı belirtildi.
Karako da bu noktaya değinerek “Bu silahların yenilmez olduğu, karşılarında savunma yapılamayacağı çok büyük bir yanlış algı. Nihayetinde bunlar da birer füze” diye konuştu.
Başka yandan alanda istediğini elde edemeyen Moskova’nın küçük de olsa gündeme taşınabilecek bir zafer arayışında olduğu da öne sürülüyor. İngiltere Savunma Bakanlığı’nın açıklamasında, Moskova’nın emelinin “dikkatleri Rusya’nın kara savaşının ilerlemiyor oluşundan öteki istikamete çekmek” olduğu vurgulandı.
Austin de CBS ekranlarında emsal sözler kullandı. Putin’in Ukrayna işgaline yine biraz sürat kazandırmak istediğini söyleyen Austin, “Rus ordusunun yüksek hassasiyetli mühimmatı tükeniyor mu yoksa Putin’in askerlerinin savaşı tekrar hızlandırabileceğine güvenmiyor mu?” sorusuna da “Neden bu türlü bir şey yaptığını sorguluyorsunuz” diye karşılık verdi.
Ukrayna Rusya’ya karşı Rus üretimi S-300’leri kullanacak
6) UKRAYNA’NIN FÜZE SAVUNMA SİSTEMİ VAR MI?
ABD ve NATO üyesi müttefik ülkeler, Ukrayna’ya Rus füzelerine karşı savunma takviyesi sağlamak hedefiyle çok sayıda yerden ateşlenen füze sistemi gönderdi.
CNN’e konuşan üst seviye bir ABD’li yetkiliye nazaran, bu sistemler ortasında Sovyetlere ilişkin SA-8, SA-10, SA-12 ve SA-14 hareketli hava savunma sistemleri de bulunuyor.
Yeniden CNN’e konuşan kaynaklara nazaran, NATO üyesi Slovakya da Ukrayna’ya kendi elindeki S-300 füze savunma sistemlerini gönderecek. Slovakya’da açılan boşluğu ise öteki NATO ülkeleri kendi sistemlerini (muhtemelen ABD üretimi Patriot’lar) bu ülkeye yerleştirerek destek edecek.
7) DİĞER HANGİ ÜLKELERİN HİPERSONİK FÜZELERİ VAR?
Şu an en gelişmiş hipersonik silah programına sahip olan ülkeler Rusya, Çin ve ABD. Lakin CRS raporuna nazaran Japonya, Almanya, Hindistan, Kuzey Kore ve Avustralya da emsal silahlar geliştirmek için çalışıyor.
Rusya 1980’lerden bu yana hipersonik silah geliştirmek için faaliyetler yürütüyor. Fakat ABD’nin 2002’de Balistik Füzelerle Gayret Antlaşması’ndan çekilmesinin ve savunma sistemlerini ABD’de ve Avrupa’da çeşitli noktalara yerleştirmesinin akabinde bu faaliyetler sürat kazandı. CRS raporuna nazaran Kinjal’ın yanı sıra Rusya’nın iki öteki hiperonik silah programı daha bulunuyor: 3M22 Zirkon ve Avangard.
ABD de 2000’lerin başlarından beri hipersonik silahlar konusunda araştırmalar yapıyor.
Uzmanlar önümüzdeki yıllarda hipersonik silahları çatışma alanlarında daha fazla göreceğimizin altını çiziyor.
CNN’in “What to know about hypersonic missiles fired by Russia at Ukraine”, Washington Post’un “What you need to know about hypersonic missiles, which Biden says Russia used against Ukraine”, CNBC’nin “Russia says it fired hypersonic missiles in Ukraine. What are they and why would Moscow use them?”, Al Jazeera’nın “Hypersonic missiles: What are they and why is Russia using them?”, Guardian’ın “What are hypersonic missiles and why is Russia using them?” başlıklı haberlerinden derlenmiştir.
