Rusya’nın askeri bir operasyon olarak başlattığı ancak bir müddet sonra dünyadaki istikrarları altüst eden Ukrayna ile Rusya ortasında devam etmekte olan savaş 103. gününde.
Kanlı çatışmalara sahne olan bölgede hudutları zorlayan bir direniş gösteren Ukrayna, Rus savaş makinesine karşı NATO ülkelerinin silah dayanağına muhtaçlık duyarken, Rusya son teknoloji silahlarını alana sürmesiyle istikrarlar değişmeye başladı.
Rusya’nın füze ve ağır topçu ataklarına karşı savaşı dengelemek isteyen Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenski, savunmasını sürdürmek için ABD’nin gelişmiş füze sistemleri göndermesi konusunda bir epey ısrarcıydı. Biden, Ukrayna’ya istediği roket sistemlerini bir dizi çekincesine karşın göndermeye karar verdi.
SAATTE 200 BOMBA DÜŞEN SİEVİERODONETSK SONRASI DENKLEM DEĞİŞTİ
Biden, içerde önemli baskıyı göze alarak önceki gün 100 milyon dolarlık ek askeri yardımın yanı sıra, Rus gayelerini vuracak çok namlulu orta menzilli M142 Yüksek Hareket Yetenekli Topçu Roket Sistemi’nin (HIMARS) de Ukrayna’ya gönderileceğini açıkladı.
Bu kararın alınmasında altında, son haftalarda Rus ordusunun üstünlüğü ele geçirmesi yatıyor. Bilhassa, Rus ordusunun Luhansk ve Donetsk ortasında bulunan ve saatte 200 defa bombalan Severodonetsk’teki ilerlemesini durdurmak için Beyaz Saray idaresinin adım atmak zorunda kaldığı anlaşılıyor.
Peki ancak savaşın 100. günü geride kalmışken kelam konusu roket ve topçu sistemleri savaşın gidişatını aksine çevirebilir mi? 7 soruda M142 HIMARS atılımının iç yüzü…
1) ABD LİDERİ NEDEN ‘U’ DÖNÜŞÜ YAPTI?
ABD Lideri Joe Biden The New York Times gazetesine yazdığı “What America Will and Will Not Do in Ukraine” başlıklı makalesinde, savaşın birinci gününden itibaren Ukrayna’ya değerli ölçüde silah ve cephane göndermek için süratli hareket ettiklerini söyledi. Lider Biden, Ukrayna güçleri için gönderilen silahlar için “Savaş alanında üstünlüğü kaybetmemeleri ve müzakere masasına olabilecek en güçlü halde oturabilmeleri için böylesi bir takviyede bulunuyoruz” tabirini kullandı.
Ukrayna’ya yolladıkları silahların savaş alanında kilit rol oynadığını lisana getiren Biden, müttefiklerine gönderecekleri çoklu namlulu fırlatma roket sistemleri konusuna da değindi.
M142 HIMARS atağına ait konuşan ABD lideri, “Ukraynalılara savaş alanındaki kritik amaçları daha isabetli vurmalarını sağlayacak gelişmiş roket sistemleri ve mühimmat sağlamaya karar verdim” açıklamasının akabinde, Ukrayna’ya Javelin tanksavar füzeleri, Stinger uçaksavar füzeleri, güçlü topçu, radarlar, insansız hava araçları, Mi-17 helikopterleri ve mühimmat dahil olmak üzere gelişmiş silahlar sağlamaya devam edeceklerini de ekledi.
Fakat, makalede ABD liderinin iki ortada kaldığını gösteren belirtiler de vardı.
Giderek uzayan ve yıpratıcı bir hâl alan savaşta köşeye sıkışmaya başlayan Zelenskiy, haftalardır uzun menzilli çoklu namlulu fırlatma roket sistemlerinin gönderilmesi konusunda ABD’yi sıkıştırıyordu. Beyaz Saray kanadında ise bir sessizlik halimdi. Pekala fakat Biden’ın karşılık vermesi neden bu kadar uzun sürdü?
UKRAYNA’NIN İSTEDİĞİ ROKET SİSTEMLERİ ABD KANADINDA TELAŞ YARATTI
ABD Ulusal Güvenlik Kurulu’nun Avrupa’dan sorumlu kıdemli yöneticisi Dr. Amanda Sloat, Beyaz Saray’ın Ukrayna’nın askeri gereksinimlerine olabildiğince hassas olduğunda ısrar etse de, Ukrayna’ya gönderilecek 40 milyar dolar bedelindeki askeri, ekonomik ve insani acil yardım paketi ABD Senatosu’ndan geçmesi gerekiyordu.
Tasarı, 19 Mayıs’ta Senato tarafından kabul edildi ve akabinde Doğu Asya seyahatinde olan Lider Biden’ın imzasına sunuldu. Yardım paketinin içeriğini danışmanlarıyla kıymetlendiren Biden, mümkün olan en kısa sürede yardım paketine yeşil ışık yakmak istedi.
Ancak, bu bahiste karara varılması 10 gün sürdü ve Beyaz Saray tarafından gelen sızıntı haberlerine nazaran, HIMARS’ların teslim edilip edilmemesi konusunda önemli bir kriz yaşandığı ortaya çıktı. Beyaz Saray’da yaşanan krizin en büyük sebebi ise roket sistemlerinin menzilinin ne olacağıydı.
Bu nedenle iki ortada kalan Biden, bu tip silahları Ukrayna’ya göndermeyeceklerini söyledikten 24 saat sonra kararını değiştirdi.
‘ABD, RUSYA’YA YÖNELİK BİR ATILIMDA BULUNMAYACAK!’
Beyaz Sarayı korkutan senaryoya nazaran, ABD menşeli füze bataryalarının Rus topraklarına düşmesi Amerika’nın da bu savaşa ortak olması manasını taşıyabilirdi. Bu da içinden çıkılamayacak bir durum yaratacaktı.
Biden idaresi için HIMARS çoklu namlulu fırlatma roket sistemlerinin menzilini belirlemek hayati kıymet taşıyordu. ABD Lideri bu adımın çabucak öncesinde New York Times için kaleme aldığı makalede, ABD’nin savaştaki durumunu ve Rusya ile NATO ortasında savaşın tırmanması riskini sınırlamak için diplomatik bir “ön almış” oldu.
Biden kaleme aldığı yazıda, “Bay Putin’in hareketlerini hiçbir şartta tasvip etmesem de ve aksiyonlarını rezil sonuçlar doğurduğunu görsem de, ABD, Rusya’ya yönelik rastgele bir atakta bulunmayacak” kelamının akabinde HIMARS roket sistemlerinin Rus topraklarına ateşlenmesini önleyeceklerinin garantisini veriyordu.
Kiev idaresine uzun değil orta menzilli sistemlerin gönderileceği netleştirilmiş oldu.
2) ABD’NİN ÖTEKİ ÇEKİNCESİ NEYDİ?
Fakat bu noktada bile kimi telaşlar devam ediyor. O denli ki, CNN’in Beyaz Saray kaynaklarına dayandırdığı haberinde, ABD hükümetinin 227 mm’lik güdümlü füzelerini ve ATACMS füzelerini göndermeye ne kadar istekli olsa da önemli bir kararsızlık içinde olduğu söz ediliyordu.
Bunun da sebebi, bu silahların içindeki son teknolojinin Ukrayna’nın geri çekilişi sonucunda Rus ordusunun eline geçme ihtimali. Eğer bu silahlar, Rusya tarafından ele geçirilirse önemli bir operasyonel güvenlik riski ortaya çıkmış olacak.
40 milyar dolarlık askeri yardım paketi 19 Mayıs’ta Senato tarafından kabul edildikten sonra Doğu Asya seyahatinde olan Biden’a sunuldu. ABD Lideri yardım paketini “Air Force One”da danışmanlarıyla kıymetlendirdi. Fotoğraf: AP
Baştan itibaren böylesi bir durumdan çekinen Beyaz Saray, tahlili M777 Howitzer 155 mm obüsünü Ukrayna kuvvetlerine gönderdi fakat ABD ordusunun kullandığı bu silahın ağ ilişkili dijital atış sistemini pakete dahil etmedi.
3) FÜZE SİSTEMLERİ UKRAYNA’YI KURTARMAYA YETEBİLİR Mİ?
Biden, Ukrayna savunmasının feci bir başarısızlıkla karşı karşıya kalmaması için elinden gelen dayanağı vereceğini açık bir lisanla belirtiyor. Lakin uzmanlar, Rus güçlerinin Batı dayanağına karşın ilerliyor olmasından ve Ukrayna ordusunun savaşın ilerleyen günlerinde bozguna uğratılma ihtimalinin bir oldukça yüksek oluşundan endişe duyuyor.
Bir öbür telaş ise muhtemel bir senaryo değişikliğinde Batı yardımlarıyla Ukrayna ordusu tarafından mağlubiyete uğratılan Putin’in vereceği reaksiyon.
Hatırlanacağı üzere Putin’in “Rusya yok olacaksa bu gezegene ne gerek var?” çıkışı kolay bir tehditten çok daha önemli bir mana taşıyordu. Beyaz Saray ise gerginliği aşağıya çekmek için “Şu anda Rusya’nın Ukrayna’da nükleer silah kullanma niyeti olduğuna dair rastgele bir işarete rastlamadık” açıklaması yapmıştı.
ABD Ulusal İstihbarat Yöneticisi (DNI) Avril Haines ise geçtiğimiz ay başında Kongre’ye yaptığı sunumda, Putin’in Ukrayna’daki savaşı kaybetmesi ve çaresiz kalması durumunda nükleer seçeneği kullanmaktan geri durmayacağını ve bunun batı yarımküre için ağır sonuçlar doğuracağını söylemişti.
ABD Ulusal İstihbarat Yöneticisi (DNI) Avril Haines; Fotoğraf: AP
‘HİÇBİR SİSTEM SAVAŞI AKSİNE ÇEVİRMEYECEK’
Çoğu kişi Rusların Nisan ayında yaptığı Sarmat kıtalararası balistik füze testinden sonra dahi ABD’nin nükleer tansiyonu daha da arttırmayacağı görüşünde. Beyaz Saray ve etrafının denetimi kaybetmeden ve Rusya’yı daha fazla köşeye sıkıştırmadan savaşın gidişatına dair bir tahlil yolu geliştirmesi bekleniyor.
ABD Savunma Bakanlığı Savunma Siyasetlerinden Sorumlu Müsteşarı Colin Kahl, Rusya’nın sert tehditleri ve Ukrayna’daki ilerleyişi sonucunda, HIMARS roket sistemlerinin dahi Kiev güçlerinin bu savaştan galibiyetle çıkmasını sağlamayacağını ileri sürüyor.
“ABD’nin gönderdiği silahlar Rus kuvvetlerinin ilerlemesini yavaşlatsa da durdurmayacak” diyen Colin Kahl salı günü yaptığı açıklamada ayrıyeten şunları ekledi:
“Hiçbir sistem savaşı bilakis çevirmeyecek. Savaş, her iki taraf için de bir çeşit ulusal kimlik kazanmış durumda. İki ülkede de yüzbinlerce asker seferber edildi. Giderek daha da yıpratıcı bir hâl alan savaş muhtemelen uzun bir mühlet daha devam edecek.”
Ukrayna Devlet Lideri Volodymyr Zelenskyy, savaşın vurduğu Kharkiv bölgesini ziyaret etti. Fotoğraf: AP
4) UKRAYNA FÜZELERİ NEDEN İSTİYOR?
Ukrayna güçleri ağır Rus topçu ataklarıyla her geçen gün paramparça ediliyor. Rusya’nın geri çekildikten sonra tüm kuvvetleriyle hücuma geçtiği savaşta her geçen gün eriyen Ukrayna ordusu, bir an evvel karşı hücuma geçerek ruhsal üstünlüğü geri kazanmak istiyor.
Eğer, Topçu Roket Sistemi Ukrayna ordusunun envanterine dahil edilirse, bu silah sayesinde 80 km uzaklıktaki amaçların kusur hissesi olmaksızın vurulması sağlanacak.
Ayrıca bu silah Ukrayna ordusunun Rus roket sistemleriyle birebir menzile ulaşması manasına gelecek.
5) HIMARS NE VAKİT KULLANILMAYA BAŞLAYACAK?
Roket sistemleri gönderilse de en büyük sorun silahların vaktinde kullanılamayacak olması.
HIMARS, Ukrayna Silahlı Kuvvetleri için çok gereksinim duyulan bir taarruz silahı olabilir lakin, çatışma alanında öne sürüldüğü üzere “oyunun kurallarını değiştirecek” süratli bir tesiri olmayacak! Bunun nedeni, teslimatın dört sistemden oluşması.
Bu sağlansa bile roket sisteminin kurulması, topçu birliklerinin bu yeni silahı kullanması ve bakım çalışanının eğitimi için en az bir aylık bir vakte muhtaçlık olacak.
Buna rağmen, Rus topçu birlikleri doğuda her hecen gün Ukrayna cephesini parçalayarak yoluna devam ediyor. Zelenskiy, Çarşamba günü yaptığı açıklamada, Rus toplarını gaye alabilecek silahları olmadan bu savaşta direnmelerinin mümkün olmayacağını itiraf etmişti.
Zelenskiy ayrıyeten Rus birlikleri karşısında Ukrayna askerlerinin moralinin de büyük darbe aldığını da açıklamıştı.
M142 Yüksek Hareket Yetenekli Topçu Roket Sistemi’nin (HIMARS). Fotoğraf: AP
6) HIMARS’IN TEKNİK ÖZELLİKLERİ NEDELER?
M142 HIMARS, ABD Ordusunun kullandığı standart 6×6 Orta Taktik Araçlar Ailesi (FMTV) tipi orta sınıf kamyon üzerine eklenen bir çoklu roketatar sistemi.
Her fırlatıcı üç kişilik bir takım tarafından çalıştırılan roketatar sistemi, 6 adet 227mm M270 roketi, 1 adet MGM-140 ATACMS füzesini ateşleyebiliyor. En değerli özelliği ise hareket kabiliyetinin yüksek oluşu.
Ayrıca, sistemin azamî menzili, ne cins mühimmat ateşlediklerine bağlı oluyor. GPS/INS (70 kilometre) M30, M31 topçu roketleri ve ATACMS balistik füzesi 300 kilometreye kadar atış yapabiliyor.
7) UKRAYNA HIMARS İLE NASIL BİR ETAP KAT EDEBİLECEK?
Şu ana kadar Ukrayna’nın topçu sistemlerinin büyük bir kısmı, modernize edilen Sovyet periyodu sistemlerinden oluşuyor. Ukrayna Silahlı Kuvvetleri savaş devrinde Çekya’dan bir dizi RM-70 çoklu roketatar (MRL) sistemi alsa da bunlar da Sovyet standartlarında olan 122 mm roketleri ateşleyebiliyor.
HIMARS ile uzun menzilli ve yanılgı hissesi yapmayacak topçu dayanağı, Ukrayna ordusu için bir açıdan rahatlama sağlayabilir. Özellikle Ukrayna kuvvetleri, Donbas bölgesinde bulunan Rus zırhlı birliklerini geniş alanda durdurmak için kullanacağı yaylım ateşine muhtaçlık duyuyor.
Ancak, HIMARS’ın Ukrayna için en büyük zahmeti mühimmat eksikliği olacak. O denli ki, seri atışlar yapan bu sistem için önemli bir askeri tedarik zincirinin kurulması gerekiyor.
Dolayısıyla, M142 HIMARS Ukrayna ordusunun eline geçtiğinde yalnızca nokta gayeleri vurmak için ateşlenebilecek.
Interpol Genel Sekreteri Jürgen Stock; Fotoğraf: AP
‘BU KADAR SİLAHI GÖNDERMEK TEHLİKELİ OLABİLİR!’
ABD’nin Füze Teknolojisi Denetim Ünitesi (MCTR) milletlerarası silah denetim muahedesi çerçevesinde ATACMS füzelerinin transferi için potansiyel maniler sunuyor. Biden idaresi MCTR’nin protokollerine uyarak silah satışını yapmaya hazırlandığı esnada, Interpol Genel Sekreteri Jürgen Stock’dan değerli bir ikaz geldi.
Ciddi ölçülere ulaşan Ukrayna’ya gönderilen silah sevkiyatının, silah tüccarlarının eline düşebileceğini söyleyen Interpol lideri, savaş bölgesinde denetimsiz formda deverana sokulan silahların silah tüccarları tarafından kayıt dışı pazarlarda satılmasından telaş duyuyor.
