Rusya, kuşatma altındaki Mariupol kentinde sivillerin de bulunduğu Azovstal demir çelik fabrikasında insani koridor açıldığını, ayrılmak isteyen sivillere rastgele bir formda mani olunmayacağını duyurdu.
Rusya Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada şu sözlere yer verildi:
“Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri ve Donetsk Halk Cumhuriyeti, saat 14:00’den (Moskova saati) itibaren tek taraflı olarak tüm taarruzları durdurduğunu, ünitelerin inançlı bir aralığa çekildiğini duyurmaktadır. Rusya Federasyonu, sivillerin Azovstal’dan çıkışının önünde hiçbir mani olmadığını kamuoyuna resmi olarak ilan ediyor.
Siviller hala fabrikadaysa Kiev yetkililerinden derhal özgür bırakılmaları için milliyetçi oluşumların kumandanlarına uygun buyruğu vermelerini talep ediyoruz. Bu açıklama, her 30 dakikada bir radyo kanalları aracılığıyla Azovstal’daki Ukrayna birliklerine daima olarak iletilecektir. Operasyonel irtibat kanalları aracılığıyla, bu açıklama süratlice Ukrayna Başbakan Yardımcısı İrina Vereşuk aracılığıyla Ukrayna tarafına iletilmiştir.”
Azovstal’daki çelik fabrikasının uygu imajı… İçerideki Ukrayna askerleri teslim olacak mı?
Bu yeni açıklama sivillerin hiçbir biçimde ziyan görmeyeceğini söylese de Mariupol’den ayrılan Ukraynalılar değişik bir gerçeğin altını çiziyor.
Ukrayna’nın güneydoğusundaki liman kenti Mariupol, haftalardır devam eden bombardımandan sonra neredeyse büsbütün Rusya’nın denetimine geçmişti. Kentten kaçanlar ise tahliye edilmeden evvel süreçleri için tutuldukları kamplardaki berbat şartları dünya basınına duyurmaya çalışıyor. Mariupol’dan kaçmayı başaran şanslı azınlıktan bireyler yaşadıklarını BBC World’e anlattılar.
ŞARTLAR DAYANILACAK ÜZERE DEĞİL
Azovstal çelik fabrikalarındaki Ukrayna kuvvetlenin dışında, Mariupol neredeyse büsbütün Rus denetimi altında ve dünyanın geri kalanından fiilen izole edilmiş durumda. Hâlâ kentte mahsur kaldığı düşünülen 100 bin sivilin kentteki şartları hakkındaki bilgi akışı sistemsiz ve bunları teyit edebilmek çok güç.
Nispeten daha inançlı olan batı kenti Lviv’e gelenler, çatışmalar sırasında kent içinde hayatta kaldıklarını anlatıyor. Lakin, sivilleri tahliye etmeden evvel tutmak için Mariupol dışında kurulan ve Rusya’nın ‘filtreleme kampı’ ismini verdiği bir merkezle ilgili tecrübeleri tabir yerindeyse tüyler ürpertici.
Kentten kaçanlar Mariupol’un kuzeybatısındaki Nikolske köyünde eski bir okulda kurulan bir Rus mülteci merkezine götürüldüler. O anları şahsen yaşayanlardan biri olan 49 yaşındaki Oleksandr, “Tam bir toplama kampı gibiydi” diyor.
Kentten ayrılmak isteyen kalabalık sivil kümeleri bu türlü bekliyor
Oleksandr ve eşi Olena, parmak izlerinin alındığını, her taraftan fotoğraflarının çekildiğini ve birkaç saat boyunca Rus güvenlik vazifelileri tarafından sorguya çekildiklerini söylüyor, bunu ise tıpkı ‘hapishanedeki gibi’ yapıldığını anlatıyor.
RUSLAR HERKESİN TELEFONUNA BAKIYOR
Rusların telefonlarına bakacağından endişelenip, kızlarının Ukrayna bayrağı önünde çekilmiş fotoğrafları da dahil, telefonlarından Ukrayna ile ilgili her şeyi temizlemişler.
Oleksandr, Rus güvenlik vazifelilerinin, sorguları sırasında, gazeteciler yahut hükümet ve askeri yetkililerle mümkün irtibatları tespit etmek için fotoğrafları, telefon görüşme kayıtlarını ve aygıtlarındaki telefon numaralarını incelediklerini anlatıyor.
Oleksandr, “Bir kişinin ‘Ukraynalı Nazi’ olduğundan şüpheleniliyorsa, daha fazla soruşturma yahut direkt olarak öldürülmek için Donetsk’e götürülüyor” diyor. Fakat bu tezlerin da doğrulanması mümkün değil.
Mariupollüler Donetsk’e götürülmekten korkuyor… Bu kentin ismi onlar için mevtle eş manalı olabilir!
“Çok tehlikeli ve riskliydi. En ufak bir kuşku, en ufak bir direniş nedeniyle sizi sorgulama ve azap için bodrum katına götürebilirler. Herkes Donetsk’e götürülmekten korkuyordu.” Bu kelamlar Mariupol’den kurtulabilmiş bir Ukraynalıya ilişkin…
RUSYA’YA GİDEN OTOBÜSLER
Oleksandr’ın eşi Olena, “Bu filtreleme kampındaki şartların ne kadar vahim olduğunu hayal bile edemezsiniz” diyor ve ekliyor:
“Yaşlılar yatak olmayan ve battaniye bile verilmeden koridorlarda yatıyordu. Binlerce insan için yalnızca bir tuvalet ve bir lavabo vardı. Dizanteri kısa müddette yayılmaya başladı. Yıkanmanın yahut temizlenmenin yolu yoktu. Her yer pis kokuyordu.”
Oradaki ikinci günlerinde sabun ve dezenfektan bitmiş, kısa bir mühlet sonra tuvalet kağıdı ve hijyenik ped de kalmamıştı.
Sorgulamalarının akabinde Olena ve Oleksandr’a 148. tahliye otobüsüne binmeleri için müsaade verildiği söylendi. Fakat bir hafta sonra tesisten yalnızca 20 otobüs kalkmıştı. Buna karşılık, Rusya topraklarına gitmek için organize edilmiş birçok otobüs vardı. Yetkililer, çifti doğuya giden bir araca bindirmeye bile çalışmıştı. Sonunda Olena ve Oleksandr, geldiklerinde onları gizlice kamptan kaçırmayı teklif edenlerden yardım istemek zorunda hissettiler.
Olena, “Başka seçeneğimiz yoktu” diyor ve kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Seçenekler ya zorla Rusya’ya hudut dışı edilmek ya da bu özel şoförlerle riske girmek.”
Mariupol Belediye Lideri Vadim Boyçenko, BBC’ye yaptığı açıklamada, “Birçok sivil otobüs Ukrayna yerine Rusya’ya gidiyor. Savaşın başlangıcından beri [Ruslar] sivillerin tahliyesine hiçbir biçimde müsaade vermedi. Bu, sivilleri öldürmek için direkt askeri bir buyruk olarak görülebilir” dedi.
Bekleme alanlarında uzun muhtaçlık kuyrukları oluşuyor
ŞOFÖRLER UKRAYNALILARI KAÇAK YOLDAN TAŞIYOR
Şoförler Olena ve ailesini Rus işgali altındaki Berdyansk kentine zımnî yollardan götürmüş. Zira ailenin Rusların denetiminden geçmek için uygun dokümanları yokmuş.
Daha sonra, kendilerini Ukrayna denetimindeki bölgeye götürmek için her şeyi riske atmaya istekli öbür bir sürücüyle bir çıkış yolu bulmak için üç gün harcamışlar. Yaklaşık 12 Rus denetim noktasını atlatmayı başarıp, Zaporijya’ya ulaşmış ve gece treniyle Lviv’e gitmişler.
Valentina ve eşi Evgeniy de birebir gün Lviv’e gelenler ortasındaydı. Onlar da geçen hafta Mariupol’dan kaçmayı başarmıştı. Bir araca binip Ukrayna’nın batısında daha küçük bir kente gideceklerdi.
58 yaşındaki Valentina, tahminen de yaşları ve Evgeniy’nin engelli olması nedeniyle filtreleme sürecinin onlar için süratli olduğunu, fakat gençler için durumun çok daha makus olduğunu söylüyor.
“Filtreleme kampları getto (Nazilerin Museviler için kurduğu mahallelere verilen isim) gibi” diyor. “Ruslar insanları kümelere ayırıyor. Ukrayna ordusuyla ilişkisi olduğundan şüphelenilenler, ülkesini savunanlar, gazeteciler, kamu çalışanları tehlikeli kümede. Bu insanları Donetsk’e hapishanelere götürüyorlar, azap yapıyorlar.”
“OTOBÜSTEKİ HERKES AĞLADI”
Birçok kişi bu filtreleme kamplarından Rusya’ya gönderilmiş.
Oleksandr ve Olena üzere, Valentina ve eşi Evgeniy de şoförlerin yardımıyla kaçmış.
Çift o anları “Ukraynalı savaşçıları ve bayrağı gördüğümüzde, Ukraynaca konuşulduğunu duyduğumuzda otobüsteki herkes ağlamaya başladı” diyerek anlatıyor.
Zaporijya kentine giden bir anne ve küçük kızı
MARİUPOL’DE KUŞATMA ALTINDA ÖMÜR
Mariupol uzun müddettir, lakin bilhassa de Rus denetimine geçtiğinden beri yiyecek, su ve güç kahırlar yaşanan bir kent.
Musluk suyunun olmadığı, yiyecek kıtlığının yaşandığı ve insanların konserve yiyerek hayatta kalmaya çalıştığı kentte beşerler küçücük de olsa stok yapabilmek için uzun kuyruklarda beklediler.
Bunu göze alanlarsa adeta mevtle yarışıyordu zira o esnada Rus askerleri ateşi kesmiyordu. Birçok kişi kombilerinde bulunan suyu içerek hayatta kaldı.
Kuyudan su almak da hayli tehlikeli olduğu için ukrayna2ya kar yağması Mariupol sakinlerini çok sevindirmiş. Beşerler kar sularını kullanarak hayatta kalabilmişler.
Kentte bugüne kadar hayatta kalabilmiş siviller çoklukla kuzey bölgesinde yer alan sığınaklara gitmişti. Lakin savaşın ilerleyen günlerinde bu sığınaklar da Rusya ordusu tarafından vuruldu.
Mariupol sokaklarından yok edilmiş ve bahtına terk edilmiş bir tank
Valentina, kentten çıkma kararını kocası vurulup yaralanınca almış ve o anları, gördüklerini şu sözlerle anlatıyor:
“Tamamen yıkılmış, yanmış boş binalar gördüm. Çok sayıda ceset vardı. Kent artık yoktu. Duvarlar bile. Yalnızca devasa harabe yığınları. Bu türlü bir şiddeti asla hayal edemezdim.”
