Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in buyruğuyla 24 Şubat’ta başlatılan Ukrayna’ya askeri operasyonun bugün 14’üncü günü… Sivillerin tahliyesi gayesiyle insani koridorlar oluşturulması için ateşkesler yapılıyor olsa da çatışmalar her gün artarak devam ediyor.
Rus askerleri iki haftalık süreçte Ukrayna’nın kuzeyinde bulunan Kiev’i işgal teşebbüslerini sürdürürken, doğuda Donetsk, Luhansk ve Harkiv’de değerli ölçüde ilerleme kaydedildi. Ruslar güneyde de Kırım’dan Zaporizhzhia bölgesine gerçek önemli kazanımlar elde ederek hareketliliğini sürdürüyor. Pekala 14 günlük süreçte neler yaşandı?
24 ŞUBAT SABAHI ASKERİ OPERASYON BAŞLADI
Süreci biraz başa sarıp baktığımızda aslında savaşın ‘geliyorum’ dediğine dair sinyaller Aralık 2021’de ortaya çıkmıştı. Moskova, 2 Aralık 2021’de harekete geçerek, şu an sıcak çatışmaların olduğu alanların hududuna askeri birlikler ve tankları yığarak savaş öncesi hazırlıklarını yapmıştı.
Rusların silahlı güçlerinin en ağır olduğu noktalar ise Ukrayna’nın 2014’ten beri Rus takviyeli ayrılıkçılarla savaş halinde olduğu Donbas bölgesindeki Donetsk ve Luhansk çevresiydi. Ukrayna bu atılımlara Batı’ya davet yaparak karşılık vermeye çalışsa da olayı savaşa götüren atak, Rusya Devlet Lideri Putin’in 21 Şubat tarihli açıklaması oldu.
“Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Luhansk Halk Cumhuriyeti’ni tanımak için çok geciken kararı derhal almayı gerekli görüyorum” diyen Putin, Rus parlamentosuna bu kararı kabul etme ve her iki ‘cumhuriyetle’ dostluk ve yardım mutabakatlarını onaylama davetinde bulundu.
Ukrayna’nın Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin kurucusu Vladimir Lenin’in yarattığı bir ülke olduğunu söyleyen Putin, burada yıkılan Lenin heykellerine atıfta bulunarak, “Komünizmden arınma dedikleri işte bu! Komünizmden arınma mı istiyorsunuz? Ukrayna için komünizmden arınmanın ne demek olduğunu size göstermeye hazırız” tabirlerini kullandı.
Bu açıklamalardan 3 gün sonra 24 Şubat sabaha karşı Rusya’nın özel bir askeri operasyon başlattığı duyuruldu. Akabinde Ukraynalı yetkililer, Rusya’nın Mariupol’a asker indirdiğini ve Kiev, Harkiv ve Dnipro’daki havalimanlarına, askeri karargâhlara ve askeri depolara seyir füzeleri ve balistik füzeler fırlattığını açıkladı.
Aşağıdaki haritada da göreceğiniz üzere Rusya işgale başlamadan evvel en değerli askeri birliklerini Ukrayna’nın sonlarına getirdi. Yüksek askeri eğitime sahip birliklerin sonlarda olması Rusların Ukrayna’ya girişini hızlandırdı.
BİRİNCİ İKİ GÜNDE AĞIR ASKERİ KAYIPLAR, HAYATINI KAYBEDEN TEMİZ BEŞERLER VE GÖZYAŞI…
Savaşın birinci iki günü Rusya’nın kara işgali ve gece yarıları yapılan ağır bombardımanlarla başladı. Daha sonra bunu hava akınları izledi. Ruslar bu taarruzlarda öncelikle havaalanlarını ve askeri altyapıyı amaç aldı. Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenski, birinci iki gündeki taarruzlarda 130’dan fazla Ukraynalı asker ve sivilin öldürüldüğünü açıkladı.
Öteki yandan Ukraynalı yetkililer, çatışmalarda Rusya’nın iki helikopter ve yedi uçağını kaybettiğini de duyurdu. Rusya Savunma Bakanlığı ise Ukrayna’nın hava savunmasının ve hava üslerinin devre dışı bırakıldığını, Rus kuvvetlerinin 11 havaalanı, bir helikopter ve dört insansız hava aracı da dâhil olmak üzere 70’ten fazla askeri maksadı imha ettiğini açıkladı.
SAVAŞIN 3, 4 VE 5’İNCİ GÜNÜNDE RUSLAR KISMÎ TOPRAK KAZANIMLARI ELDE ETTİ
Rusya, taarruzlarının şiddetini artırarak kuzeyde Kiev ve Harkiv’de güçlü halde ilerleyişini sürdürürken güneyde kısmî de olsa toprak kazanımları elde etti. Rusya’nın Interfax haber ajansı, Moskova’nın Kiev de dâhil olmak üzere birçok kentte eş vakitli füze ve topçu akınları başlattığını ayrıyeten Rus birliklerinin güneydoğu Ukrayna kenti Melitopol’u ele geçirdiğini duyurdu.
Melitopol savaşın Kiev’den sonraki en kritik noktalarından biri… Ukrayna’nın güneydoğusunda Zaporizhzhia Oblastı’nda yer alan kent, Azak Denizi’ne Moloçnaya Çayı üzerinde bulunuyor. Burası Zaporizhzhia ve Mariupol’a ulaşmak için epeyce değerli bir geçiş güzergâhı…
Melitopol kentinin Rus güçleri tarafından alındığının resmi olarak duyurulmasından sonra Ruslar 27 Şubat prestijiyle yeniden Azak Denizi’ne kıyısı bulunan Berdyansk kentine girdi. Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov, Rus birliklerin Zaporizhzhia Oblastı’nda yer alan liman kenti Berdyansk’ın denetimini ele geçirdiğini açıkladı.
Berdyansk Belediye Lideri Aleksandr Svidlo da toplumsal medyadaki paylaşımında, kentin Rus denetiminde olduğunu doğruladı. Svidlo, “Rus birlikleri kente girdi. Kısa bir mühlet sonra kent merkezine ulaştılar. Ruslar, tüm kamu binaların denetimini ele geçirdi” dedi.
Aşağıdaki haritada savaşın birinci dört gününde birinci ve ikinci dalgada yaşananlar gösteriliyor. Birinci ve ikinci dalgadaki değişimleri dikkate alırsak Rusya’nın en büyük hedefi Ukrayna topraklarına üç koldan giriş yapıp Kiev’i büsbütün denetim altına almak…
6,7 VE 8’İNCİ GÜNDE KİEV DİRENDİ, HARKİV BOMBALANDI, HERSON İŞGAL EDİLDİ
Savaşta altı çizilmesi gereken en değerli nokta Ukraynalıların savunmalarıyla Ruslara değerli bir darbe vurması… Örneğin Rusların Kiev Havaalanı’nı ele geçirme isteği ve destek kuvvetlerinin içeri girmesine yönelik teşebbüsleri savaşın altıncı ve yedinci gününde başarısız oldu. Bu iki günde Rusya, Kiev’e yanlışsız yalnızca 5 kilometre ilerleyebildi.
Ancak güçlü direnişleri Ukraynalıların ağır darbeler almasına pürüz olamadı. 60’tan fazla patlama ve şiddetli çatışmalar yaşandı. Peremohi Bulvarı ve etrafı, Kiev Termal Güç Santrali, Minsk Masifi semti ağır ateş altında kaldı.
En ağır akın ise Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın “Kiev halkı irtibat kulelerinden uzak dursun” açıklamasından sonra yaşandı. Baz istasyonları ile televizyon ve radyo vericilerinin yanı sıra internet ve teknoloji altyapılarının bulunduğu televizyon kulesine düzenlenen hücum sonrası pek çok sivil de hayatını kaybetti.
Kiev dışında işgale direnen bir öbür yer de Harkiv’di… Bu bölgede çatışmalar bilhassa Tsyrkuny köyü yakınlarında ağırlaşsa da vakitle kentin daha iç bölümlerine gerçek da yayıldı. Harkiv Valisi Aleg Sinegubov kent bombalandıktan sonra yaptığı açıklamada, Rusya’nın savaş kabahati işlediğini söz ederek, “Bombalar kentin merkezindeki hastaneye ve üniversiteye düştü. Sivil beşerler eczaneye, markete gidiyorlardı. Ortalarında çocukların da olduğu siviller hayatını kaybetti” dedi.
Harkiv’de sokak çatışmaları yanında çok sayıda hava saldırısı da gerçekleşti. Rusya, Harkiv’in belediye binasına da füze ile saldırdı. Rus ordusu, Harkiv’deki bölgesel polis ofisi binası ile Karazin Üniversitesi’nin bir yerleşkesini de füzelerle vurdu.
Savaşın sekizinci gününde ise Rusya, Ukrayna’nın Karadeniz ve Azov Denizi ile irtibatını koparmak için Herson kentini işgal etti. Herson Rusların ele geçirdiği birinci büyük kent olarak da kayıtlara geçti.
Herson’un düşmesini analistler, “Putin’in birliklerinin Ukrayna’yı ikiye bölen Dinyeper Irmağı’nı geçebileceği manasına geliyor” diye yorumladı. Herson’un alınması Rusların Kiev’e ikinci bir cepheden saldırması ismine kıymetli bir gelişme olarak değerlendirildi.
DÜNYA ALARMA GEÇTİ! NÜKLEER SANTRALDE YANGIN…
Savaşın dokuzuncu gününde yaşanan en değerli gelişme Rusya’nın Avrupa’nın en büyük nükleer santrali olan Zaporizhzhia’ya saldırmasıydı. Hücum sonucu santralde çıkan yangın paniğe neden oldu. Bu durum yalnızca Ukrayna’da değil, dünya genelinde nükleer alarm verilmesine yol açtı.
Yangın sırasınnda açıklama yapan Zaporizhzhia Nükleer Santrali Sözcüsü Andriy Tuz, santralin üç güç ünitesinin kapatıldığını sadece birinin aktif durumda olduğunu açıkladı. Tuz, nükleer santraldeki yangın durumunun olağan düzeyde olduğunu kaydederek yangının santralin eğitim binasında çıktığını açıkladı.
Kısa bir müddet sonra Ukrayna Devlet Acil Servisi de santraldeki radyasyonun “normal hudutlar içinde” olduğunu duyurdu. En son Ukrayna’nın Nükleer ve Radyasyon Güvenliği Baş Müfettişi Oleg Korikov “4 numaralı ünite şu an çalışmaya devam ediyor. 5 ve 6 numaralı ünite ise bekleme modunda duruyor. Şu an için hiçbir tehdit kelam konusu değil” diyerek bilhassa Avrupa’da hakim olan panik havasını dağıttı.
Ukrayna, elektriğinin yüzde 50’sini üreten ve 15 reaktörden oluşan toplam dört nükleer santrale sahip. Elektrik üretiminde nükleer güçten sonra en büyük kaynak kömür. Ukrayna’nın kömürle çalışan termik santrallerinin birden fazla Rus takviyeli ayrılıkçıların 2014’ten beri Ukrayna güçleriyle savaştığı Donbas bölgesinde bulunuyor.
SAVAŞI BİTİREMEYEN MÜZAKERELER
Savaşın 10’uncu gününe kadar olan süreçte Rusya ve Ukrayna temsilcileri iki defa görüştü. Taraflar birinci evvel 28 Şubat’ta Belarus’un Ukrayna sonundaki Gomel bölgesinde bir ortaya geldi. 5 saat süren görüşmede öncelikli emel çatışmaların durması ve ateşkesin sağlanmasıydı.
Kiev idaresi kritik görüşmede, Donbas ve Kırım dâhil olmak üzere Rusya’nın Ukrayna topraklarından çekilmesini ve ateşkesin başlatılmasını talep etti. Bu kaide Rusya tarafından kabul görmeyince görüşmeden çıkan tek olumlu sonuç müzakerelere devam edilmesi oldu.
Bombardımanlar devam ederken taraflar 3 Mart’ta bu sefer Belarus’un Polonya ve Ukrayna’ya sonu olan Brest kentinde bir ortaya geldi. Görüşmede somut bir adım atılarak sivillerin tahliyesi için ortak insani koridor oluşturulması konusunda mutabakata varıldı. İki tarafın heyetleri tahliyelerin yapılacağı bölgelerde süreksiz ateşkesin sağlanmasında anlaştı.
Rusya Ukrayna savaşının 14’üncü gününde en şimdiki harita bu şekilde… Ukrayna’nın direnişi sürse de Rus birliklerinin ilerleyişi devam ediyor.
SON DÖRT GÜNDE YAŞANANLAR: ATEŞKES İHLAL EDİLDİ!
İkinci görüşmeden çıkan sonuçla birlikte Ukrayna tahliyeler için çabucak adım atmaya çalıştı. Rusya da gerekli adımlar konusunda samimiydi. Rusya Savunma Bakanlığı, Mariupol ve Volnovaha’dan sivillerin çıkması gayesiyle süreksiz ateşkes uygulayacaklarını duyurdu. Bakanlıktan yapılan yazılı açıklamada, bu kentlerde insani koridorların açıldığı belirtildi. Lakin Ruslar atılan tüm somut adımlara rağmen ateşi durdurmadı.
Ukrayna da Rusya’nın ateşkes ihlali nedeniyle Mariupol ve Volnovaha’daki tahliye operasyonlarının durdurulduğunu bildirdi. Mariupol Belediye Lider Yardımcısı Serhiy Orlov, BBC’ye yaptığı açıklamada, “Rusya bizi bombalamaya ve silah kullanmaya devam ediyor, bu delilik” dedi. Orlov, “Mariupol’da bir ateşkes yok, vatandaşlarımız kaçmaya hazır fakat hücumdan dolayı bunu gerçekleştiremiyor” sözünü kullandı.
Mariupol kent kurulu Telegram hesabından yaptığı açıklamada insani koridorun sona erdiği Zaporizhzhia bölgesinde çatışmaların devam ettiğini aktardı. Ukrayna Dışişleri Bakanlığı ise Twitter’dan yaptığı paylaşımda Rusya’yı ateşkesi delmekle suçlarken memleketler arası toplumu bu durumu kınamaya davet etti.
Ukrayna tarafının açıklamaları karşısında, Rusya Savunma Bakanlığı da süreksiz ateşkesin ‘Ukraynalı milliyetçiler’ yüzünden hayata geçirilemediğini sav etti. Rusya’nın RIA haber ajansına nazaran, insani koridorları kuran Rus güçlerine Ukraynalılar tarafından ateş açıldığı öne sürüldü.
Ukrayna hükümetinin danışmanlarından Vadim Denisenko, süreksiz ateşkes ilanından çabucak evvel Ukrayna-24 TV’de çıktığı yayında, Sumi bölgesinde ve Mariupol kentindeki durumun “İnsani felaketin eşiğinde” olduğunu söyledi. Sumi bölgesindeki Akturka ve Trostianets’te elektrik ve su kesintileri olduğunu belirten Denisenko, bombardımanların da sürdüğünün altını çizdi.
IRPİN’DE SİVİLLERİN TAHLİYESİ İÇİN AĞIR UĞRAŞ VERİLİYOR
Kiev’e 27 kilometre uzaklıkta bulunan Irpin kenti de savaşın en ağır yaşandığı yerlerden biri. Burada da devam eden çatışmaların ortasında kalan sivilleri tahliye etmek için ağır uğraş sarf ediliyor.
Birçoğu çocuk ve yaşlılardan oluşan siviller, yalnızca birkaç eşya ile konutlarını terk edip Kiev’e geçmeye çabalıyor. Lakin tahliye için toplanan sivillerin olduğu bölgelere bombalar düşmeye devam ediyor. Buradaki tahliyelerin yavaşlamasının bir nedeni de Ukrayna güçlerinin ‘Rus sabotajcılar’ ihtimaline karşı tahliye edilenlere kimlik/pasaport denetimi yapıyor olması…
ÜÇÜNCÜ GÖRÜŞMEDEN ÇIKAN SONUÇ: “İNSANİ KORİDORLAR KONUSUNDA OLUMLU SONUÇLAR ALINDI”
Taraflar dün Brest kentinde üçüncü kere bir ortaya geldi. Ukrayna Devlet Lider Yardımcısı Mihail Podolyak yaptığı açıklamada insani yardım koridorları konusunda olumlu gelişmeler olduğunu söz etti. Podolyak, “Koridorlar konusunda kimi olumlu sonuçlar aldık. Bunlarda değişiklikler yapılacak ve insanlara daha tesirli yardımlar ulaştıracağız” dedi. Podolyak, müzakerelerin üçüncü çeşidinin, şimdi tahlil ismine değerli sonuçlar getirmediğini de vurguladı.
Podolyak, Rusya ile müzakerelerde ateşkes de dâhil birçok seçenekte ağır istişarelerde bulunulduğunu bildirdi.
Rus heyeti lideri Vladimir Medinski ise insani yardım koridorlarına ait sıkıntılar üzerinde uzun müddet konuşulduğunu belirterek, “İnsani yardım koridorlarının 8 Mart’tan itibaren çalışacağını umuyoruz. Ukrayna tarafı bize bu bahiste garanti verdi” dedi.
Medinski, Kırım’ın Rusya’ya bağlı olduğunun kabulüyle birlikte, Donetsk ile Lugansk’ın bağımsızlığının tanınması talbini de lisana getirdi ve üç başlıkta Kiev’le mutabakata varmayı umduklarını söyledi. Ukrayna önderi Zelenski ise Kırım ve Donbas’ın tanınma muhtemelliğine ait “Bunu tartışabilir ve insanların nasıl yaşayacakları konusunda bir uzlaşma bulabiliriz” diye konuştu.
DÜN GECE SUMİ’DE 3’Ü ÇOCUK 22 KİŞİ HAYATINI KAYBETTİ
Sıcak çatışmaların sürdüğü bir diğer cephe de Sumi…Ukrayna Dışişleri Bakanlığı son açıklamasında “Yabancı öğrenciler de dâhil olmak üzere sivilleri Sumi’den Poltava’ya tahliye etmek için bir insani koridor üzerinde mutabakata varıldı. Rusya’yı ateşkes taahhüdünü yerine getirmeye, insanların hayatını tehlikeye atan faaliyetlerden kaçınmaya ve insani yardımın ulaştırılmasına müsaade vermeye çağırıyoruz” tabirlerini kullanmıştı.
Sivillerin tamamı olmasa da bir kısmı bölgeden uzaklaştırıldı ancak dün gece Ruslar Sumi’de bombardımana başladı. Sumi Bölgesel Askeri İdare Yönetimi Lideri Dmitri Jivitskiy, toplumsal medya üzerinden yaptığı açıklamada, bölgenin 3 defa bombalandığını kaydederek, Rusya’nın hava akınlarında 3’ü çocuk 22 kişi hayatını kaybettiğini belirtti. Hücumda ayrıyeten 8 kişinin yaralandığını da aktaran Jivitskiy, 20’den fazla tek katlı konutun yıkıldığının da altını çizdi.
KİEV’DE SON DURUM NE?
IRPİN’İ AŞILIRSA RUSLAR KİEV’E GÜÇLÜ HALDE GİRMİŞ OLACAK!
Başşehir Kiev, savaşın başladığı günden bu yana en sıkı formda korunan kentlerden biri. Ukraynalılar burada çok güzel bir direniş gösterse de stratejik ehemmiyete sahip kent birinci günden beri sabotajcıların da amacında.
New York Times, İngiltere Savunma Bakanlığı’nın istihbarat raporlarına nazaran, Rusya’nın Kiev’e gerçek ilerlemenin dışında Ukrayna’nın kuzeyinde öteki değerli kentleri kuşatmak için harekete geçtiğini duyurdu. Savaş Araştırmaları Enstitüsü’ne nazaran ise Rusların Çernihiv’i ele geçirme teşebbüsleri başarılı olmadı lakin Sumi’den Kiev’in doğusundaki seyrek nüfuslu bölgelere hakikat ilerlemeler hudutlu dirençle karşılandı.
Zırhlı araçlar ve tanklar da dâhil olmak üzere Rusya’nın kara kuvvetleri, Kiev etrafındaki ağır kentsel alanlarda kıymetli ölçüde ilerlemiş durumda… Rusya son iki gündür Kiev’in kalbine büyük çaplı kara operasyonları başlatamadı lakin etraftaki birçok kasabada ağır bombardıman devam ediyor.
Rusya bombardıman altındaki Irpin’i aşarsa tam manasıyla Kiev’e girilmiş olacak. Kiev’in merkezinde sıcak çatışma ihtimaline karşı tedbirler artırıldı. Kent meydanına barikatlar ve kum torbalarından siperler kuruldu. Ukrayna askerleri kentin kritik noktalarına konuşlandırıldı.
Pekala Kiev düşerse ne olur? Bu bahiste uzmanların ortak görüşü “Eğer Kiev işgal edilirse Rusya, Ukrayna hükümetini devirip birkaç gün içinde yeni bir rejim kurabilir” şeklinde…
HARKİV’DE NELER OLUYOR?
Ülkenin kuzeydoğusunda da çatışmalar sürüyor. Rus ordusu Kiev’de Dinyeper Irmağı boyunca kenti kuşatmaya çalışsa da Ukraynalılar tarafından hiç hesap etmedikleri formda bir direnişle karşılaştı. ABD Savunma Bakanlığı “Kiev’e yönelen Rus konvoyu son 36 saatte çok az ilerleyebildi” açıklamasını yaptı. Ukraynalılar Harkiv’de karada dirense de havadan hücumlar sürüyor ve kayıplar da artıyor.
Harkiv Vilayet Polis Müdürlüğü Soruşturma Departmanı Müdürü Sergey Bolvinov dün toplumsal medyadan yaptığı açıklamada “Harkiv kenti ve etrafında son 24 saatte 27 sivil hayatını kaybetti” dedi. Bolvinov, Rusya’nın hücumlarının başlamasından bu yana Harkiv ve etrafında 5’i çocuk 170 sivilin ömrünü yitirdiğini de söz etti.
İki gün evvel Harkiv’de Ukrayna ordusu bir Rus savaş uçağını düşürdü ve uçağın pilotu Ukraynalı askerler tarafından esir alındı. Kumandanları tarafından kendisine verilen buyrukları yerine getirdiğini tabir eden Rus pilot Maksim Sergeyviç, “24 uçaktan 15’i faal vazifede çalışıyor. 3 defa Harkiv’de misyona çıktım. Ben Ukraynalı çocukları öldürmedim, bana verilen buyruğu yerine getirdim ve bana verilen koordinatlara yönelik çalıştım” biçiminde konuştu.
Rusların ilerlediği bir öbür cephe de Dnipro…New York Times’ta görüşlerine yer verilen, Rochan Danışmanlık savunma analisti Konrad Muzyka, “Dnipro tam manasıyla Rus güçlerine geçerse, doğudaki Ukrayna kuvvetleri geri çekilmeseler bile, kuşatılıp kısa mühlet içinde yok edilebilirler” dedi.
UKRAYNA’NIN GÜNEYİNDE YENİ GAYE KENT HANGİSİ?
Ukrayna’nın güneyinde Herson’un tam manasıyla Rus denetimi altında olması ve Rusların Mıkolayiv’e gerçek ilerleme isteği, Rus güçlerinin Ukrayna’nın ana liman kenti ve birincil deniz üssü olan Odessa’ya açılabileceğinin de sinyallerini veriyor. Odessa, şu an güney cephesinde savaşın en kilit noktası.
İşgale hazırlanan kentte caddelerin çok kıymetli bir kısmı kum torbalarıyla müdafaaya alınmış durumda. Rusların buradaki hedefi Ukrayna’nın denizle olan bağını büsbütün kesmek. Hatta 3 Mart’ta Kırım’dan ayrılan çok sayıda Rus çıkarma gemisi, Odessa açıklarında akın buyruğu beklerken görüntülendi. ABD’li yetkililer ise Ukrayna’ya Rusların denizden büyük bir taarruz düzenleyebileceği konusunda ihtarda bulundu.
