Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’ın 24 Şubat’ta “askeri operasyon” ismi altında Ukrayna’ya başlattığı atakların 100’üncü gününe girildi. Ukrayna ordusu, birçok bölgede gösterdiği direnişle akınları püskürtmeyi başarırken, Rus birlikleri aylardır devam eden savaşta şu ana kadar Ukrayna topraklarının yaklaşık yüzde 20’sinin denetimini ele geçirdi.
30 BİN 950 RUS ASKERİ ÖLDÜRÜLDÜ
Rusya Savunma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya nazaran savaşın başından bu yana Ukrayna’ya ilişkin toplam 186 uçak, 129 helikopter, bin 87 insansız hava aracı, 328 hava savunma sistemi, 3 bin 386 tank ve başka zırhlı muharebe araçları, 462 çok namlulu roket atar, bin 760 top ve obüs ile 3 bin 376 adet özel askeri araç imha edildi. Ukrayna Savunma Bakanlığı’ndan Rus ordusunun kayıplarına dair yapılan açıklamada ise 30 bin 950 Rus askerin öldürüldüğü, bin 367 ana muharebe tankı, 3 bin 366 zırhlı araç, 661 topçu sistemi, 207 çok namlulu roketatar, 95 hava savunma sistemi, 210 savaş uçağı, 175 helikopter, 535 insansız hava aracı, 121 seyir füzesi, 51 özel ekipmanın etkisiz hale getirildiği kaydedildi.
9 BİN 151 SİVİL ÖLÜMÜ
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliğine (OHCHR) nazaran savaşın başladığı günden bu yana 9 bin 151 sivil hayatını kaybetti. Gerçek sayının daha yüksek olduğunun vurgulandığı açıklamada, “Sivil kayıpların birçoklarına ağır topçu ve çok namlulu roketatar sistemleri kullanılarak gerçekleştirilen bombardımanlar ve hava taarruzları dahil olmak üzere geniş bir tesir alanına sahip patlayıcı silahların kullanımı neden oldu” denildi.
Saldırılar nedeniyle yaklaşık 6.8 milyon kişi Ukrayna’yı terk ederken, Rus birliklerin Nisan ayında Kiev bölgesinden çekilerek doğu ve güneye rota çevirmesiyle yaklaşık 2.2 milyonu ülkesine döndü.
SAVAŞIN GERİDE BIRAKTIĞI YIKIM
Şiddetli bombardımanlar ve hava taarruzları, ülke genelinde çok birçok kentte ağır hasara yol açtı. Ukrayna Parlamentosu İnsan Hakları Kuruluna nazaran Rusya ordusunun taarruzlarında yaklaşık 38 bin çok katlı binası yıkıldı ve yaklaşık 220 bin kişi evsiz kaldı. Anaokullarından üniversitelere kadar yaklaşık bin 900 eğitim kurumunda hasar meydana gelirken, 180’i büsbütün yıkıldı. Ukraynalı yetkililere nazaran 50 demiryolu köprüsü, 500 fabrika ve yaklaşık 500 hastane de ataklardan ziyan gördü.Dünya Sıhhat Örgütü Ukrayna’da hastanelere, ambulanslara ve sıhhat çalışanlarına 296 taarruz gerçekleştirildiğini kaydetti.
DİPLOMATİK TEŞEBBÜSLER SONUÇ VERMEDİ
Savaş tüm süratiyle devam ederken, iki ülkenin müzakere heyetleri ateşkes sağlanması ve barış görüşmelerinin yolunun açılması için 1’i Türkiye’de olmak üzere 4 defa yüz yüze görüşme gerçekleştirdi. Fakat müzakereler, iki ülkenin sunduğu farklı münasebetlerde kesintiye uğradı.
GIDA TEDARİĞİ KRİZİ
Küresel buğday ihracatında yüzde 30 hisse sahibi olan Rusya ve Ukrayna’nın savaşta olması sonucu Ukrayna limanlarından dünya pazarına tahıl sevkiyatı yapılamaması, dünya genelinde besin tedarikinde krize yol açtı. Ukrayna limanlarında 20 milyon ton besin yüklü gemilerin beklediği belirtilirken, Birleşmiş Milletler Dünya Besin Programı limanların açılmaması durumunda “kıtlık ve kitlesel göç” konusunda ikazda bulundu.
ABD Dışişleri Bakanlığı’nın datalarına nazaran Ukrayna, dünyanın 4’üncü en büyük mısır ihracatçısı ve dünyanın 5’inci en büyük buğday ihracatçısı pozisyonunda.
TÜRKİYE DEVREDE
Gıda krizinin tahliline yönelik görüşmeler ise devam ediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Karadeniz’in mayınlardan temizlenerek inançlı koridor üzerinden tahıl sevkiyatı yapılması konusunu ele aldı. Erdoğan, tarafların ve Birleşmiş Milletler’in iştirakiyle oluşturulacak Denetim Merkezi’ne katılmaya ve merkeze İstanbul’da mesken sahipliği yapmaya olumlu baktıklarını lisana getirdi.
SAVAŞIN KRİTİK ANLARI
25 Şubat: Ukrayna kuvvetleri kuzeyde, doğuda ve güneyde Rus askerine karşı direnişe başladı.
1 Mart: Rusya, Kiev’deki bir televizyon kulesini vurdu, başşehre yönelik süratli ilerleyiş umutları azalınca kuzeydoğudaki ve öbür kentlerde uzun menzilli füzelerle bombardımanı ağırlaştırdı.
2 Mart: Rus kuvvetleri, Ukrayna’nın doğusunda Rus yanlısı ayrılıkçıların denetiminde bulunan Donbass bölgesini, Rusya’nın 2014 yılında ilhak ettiği Kırım’a bağlamak için hayati ehemmiyet taşıyan güneydoğudaki Mariupol limanını kuşatmaya başladı. Rus birlikleri, ele geçirilen birinci büyük kent olan Karadeniz’deki Herson limanına girdi. BM, 1 milyon kişinin Ukrayna’dan kaçtığını açıkladı.
4 Mart: Rus güçleri, Avrupa’nın en büyüğü olan Zaporijya nükleer santralini ele geçirdi. NATO, Ukrayna’nın uçuşa yasak bölge davetini, çatışmayı tırmandıracağı gerekçesiyle reddetti.
8 Mart: Siviller, Ukrayna ile Rusya ortasında varılan uzlaşma sonucu açılan birinci insani koridor ile kuzeydoğudaki Sumi kentinden tahliye edildi. BM, Ukrayna’yı terk edenlerin sayısının 2 milyona ulaştığını duyurdu.
9 Mart: Rus ordusu, Mariupol’deki bir doğum hastanesini bombaladı. Çok sayıda insan enkaz altında kaldı. Moskova idaresi, hastanenin Ukraynalı askerler tarafından askeri üs olarak kullanıldığını savundu.
13 Mart: Rusya, savaşı Ukrayna’nın batısına kadar genişletti ve NATO üyesi Polonya’nın hudutlarına yakın bir üssü füzeyle gaye aldı.
16 Mart: Mariupol’de yüzlerce Ukraynalı sivilin sığındığı tiyatro bombalandı. Kiev idaresi Rusya’yı suçlarken, Rusya Savunma Bakanlığı tiyatro binasını Ukrayna ordusunun vurduğunu sav etti.
25 Mart: Moskova, doğuda kazanımlar elde etme tarafında değişiklik sinyali verirken, Ukrayna kuvvetleri Kiev dışındaki kasabaları geri almak için direnişini arttırdı.
30 Mart: BM, taarruzlar nedeniyle Ukrayna’dan ayrılanların sayısının 4 milyonu geçtiğini açıkladı.
3-4 Nisan: Ukrayna, Rus askerlerinden arındırdığı Bucha kasabasında bir toplu mezar ve yakın aralıktan vurulmuş insanların cansız vücutlarının bulunduğunu açıklayarak Rusya’yı savaş kabahati işlemekle suçladı. Suçlamaları reddeden Kremlin, ceset imgelerinin kurgu olduğunu argüman etti.
8 Nisan: Ukrayna idaresi, Kramatorsk’taki bir tren istasyonuna gerçekleştirilen atakta en az 52 kişinin hayatını kaybettiğini açıklayarak sivil ölümlerden bir kere daha Rusya’yı sorumlu tuttu. Moskova ise yönetilen suçlamaları reddetti.
14 Nisan: Ukrayna, Rusya’nın Karadeniz Filosunun amiral gemisi Moskova’nın füzeyle amaç alınarak batırıldığını duyurdu. Rusya ise geminin, içindeki mühimmatların patlaması sonucu battığını belirtti.
18 Nisan: Rusya, Ukrayna’nın iki bölgesini ele geçirmek ve savaş zaferi elde etmek için “Donbass Savaşı” olarak nitelendirdiği saldırıyı başlattı.
21 Nisan: Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Mariupol’ün yaklaşık iki aylık kuşatmanın akabinde Ukraynalı askerlerden “temizlendiğini” ve denetimin Rusya’ya geçtiğini ilan etti, fakat yüzlerce Ukraynalı asker kentte yüzlerce sivilin de sığındığı Azovstal çelik fabrikasında direnişini sürdürmeye devam etti.
25-26 Nisan: Moldova’nın Rusya yanlısı ayrılıkçı bölgesi Transdinyester’de yetkililer, bir bakanlık ve iki radyo kulesinde patlama meydana geldiğini bildirerek olaydan Ukrayna’yı sorumlu tuttu. Kiev idaresi ise, Moskova’yı çatışmayı genişletmeye çalışmak emeliyle hücumlar düzenlemekle suçladı.
28 Nisan: Ukrayna, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in ziyareti sırasında Rusya’nın Kiev’i 2 füzeyle amaç aldığını açıkladı. Kremlin ise Ukrayna’yı hududa yakın Rus bölgelerine saldırmakla suçladı.
1 Mayıs: Mariupol’deki çatışmalar yüzünden insani krizin giderek derinleştiği Azovstal çelik fabrikasından Birleşmiş Milletler’in inançlı geçiş operasyonu ile yaklaşık 100 Ukraynalı sivil tahliye edildi.
7 Mayıs: Ukrayna’nın doğusundaki Luhank bölgesinin valisi Sergey Gayday, Bilohorivka’daki bir köy okuluna gerçekleştirilen bombalı taarruzda 60 civarında kişinin öldüğünün varsayım edildiğini açıkladı.
9 Mayıs: Rusya başkanı Putin, Zafer Günü kutlamalarında, “Rusya Ukrayna’da kabul edilemez bir tehdit ile karşı karşıyaydı. Orada ana vatanımızın güvenliğini savunuyoruz” sözleriyle Rus halkına seslendi.
10 Mayıs: Ukrayna idaresi, askerlerin yürüttüğü karşı taarruzda Harkov’un kuzey ve kuzeydoğusundaki köylerin Rus ordusundan geri alındığını duyurdu.
12 Mayıs: BM, Ukrayna’yı terk edenlerin sayısının 6 milyonu aştığını açıkladı.
14 Mayıs: Ukrayna kuvvetleri, doğuda Rus ordusunun denetimindeki Izium kasabası yakınlarında karşı taarruz başlattı.
18 Mayıs: Finlandiya ve İsveç, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısının akabinde Avrupa’da güvenlik durumunun değiştiğini münasebet göstererek NATO’ya katılmak için müracaatta bulundu.
20 Mayıs: Rusya, Mariupol’deki Azovstal çelik fabrikasında direnen son Ukraynalı askerin de teslim olduğunu açıkladı. Açıklamadan saatler evvel Ukrayna Devlet Lideri Zelenskiy, Ukraynalı askerlere teslim olarak hayatlarını kurtarabileceklerini söyledi.
21-22 Mayıs: Rus ordusu Luhansk’ta taarruz başlattı. Donetsk bölgesindeki Sloviansk ile Luhanks’taki Severodonetsk kentine odaklandı.
23 Mayıs: Ukrayna’da görülen birinci savaş hataları davasında Kiev’deki mahkeme, 21 yaşındaki bir Rus askeri silahsız sivili öldürmekten ömür uzunluğu mahpus cezasına çarptırdı.
25 Mayıs: Putin, Moskova’nın Ukrayna’da ele geçirilen topraklardaki denetimini sağlamlaştırmak gayesiyle bu bölgelerdeki Ukraynalıların Rus vatandaşlığı ve pasaportu edinme sürecini kolaylaştıran bir kararname imzaladı.
31 Mayıs: Ukrayna güçlerinin hala direndiği, fakat büyük kısmının Rus denetiminde olduğu Sievierodonetsk kentinde yetkililer, mahsur kalan sivilleri tahliye etmenin artık mümkün olmadığını söyledi.
1 Haziran: Rusya, ABD’nin Ukrayna’ya gelişmiş roket sistemleri tedarik etme kararına reaksiyon göstererek bunun çatışmayı büyütebileceği ve Washington ile direkt karşı karşıya gelme riskini artırabileceği konusunda ikazda bulundu.
2 Haziran: Zelenskiy, Ukrayna’nın bir “kırılma noktasına” ulaşmasına ve savaşta galip gelmesine yardımcı olmak için Batılı ülkelerden daha fazla silah talep etti.
3 Haziran, savaşın 100’üncü günü: Ukrayna idaresi, ABD’den alınan çok namlulu roket atar sistemlerinin Rusya’daki tesislere akın hedefiyle kullanılmasının planlanmadığını tabir etti. İngiltere askeri istihbaratı, Moskova’nın Kiev’i ve hükümet merkezlerini ele geçirme konusundaki birinci maksatlarına ulaşamadığını, lakin Donbass’ta taktik muvaffakiyet elde ettiğini açıkladı.
